Μπορώ να παρκάρω και χωρίς τη βοήθεια σου: οδήγηση και καθημερινός μισογυνισμός

Όποτε έχω αμάξι μπροστά μου που πηγαίνει πολύ αργά, ξέρω ότι μόλις κοιτάξω θα δω γυναίκα οδηγό.

Σήμερα για πολλοστή φορά άκουσα αυτή τη φράση. Η οποία σχεδόν πάντα συνοδεύεται από το πιο μετριοπαθές και «δίκαιο»: «οι άντρες είναι καλοί σε κάποια πράγματα, οι γυναίκες σε κάποια άλλα, γιατί δεν το δέχεστε;», με το οποίο υποτίθεται ότι θα έπρεπε να είμαι ικανοποιημένη και να σκεφτώ: «δεν πειράζει αν δε βγάζω άκρη να αλλάξω ένα λάστιχο, αφού φτιάχνω ωραία κεφτεδάκια».

Όσον αφορά το ζήτημα «οδήγηση», σίγουρα υπάρχουν διάφοροι λόγοι που κάνουν κάποιον/-α να οδηγεί ελεεινά, ανεξαρτήτως φύλου. Εδώ αναφέρονται μερικοί. Προσθέστε σε αυτούς και την ανύπαρκτη παιδεία του Ελληνάρα. Επίσης, με την ίδια ευκολία που απαξιώνονται οι γυναίκες, θα μπορούσε ο καθένας μας να πει ότι είναι άθλιοι οδηγοί ένα σωρό άλλες κοινωνικές ομάδες, όπως ο ταξιτζής, ο παππούς, ο αγρότης, ο Κρητικός ή ένας συνδυασμός των παραπάνω. Για παράδειγμα, εγώ προσωπικά, μετά από χρόνια επιτόπιας παρατήρησης των επισκεπτών του Πηλίου, είμαι πεπεισμένη ότι υπάρχει η ειδική κατηγορία «Αθηναίος νεόπλουτος που πάει με 30 στο βουνό και φρενάρει χωρίς λόγο, επειδή φοβάται να μην πάθει κάτι το ακριβό του αμάξι». (Στην Εθνική, όμως, τρέχει με 190, εννοείται, πρέπει να κάνει κι αυτός το κομμάτι του, άσε που δε συγκρατούνται τόσα άλογα).

Είναι πολύ εύκολο να μιλάμε με στερεότυπα και να κατασκευάζουμε καρικατούρες. Έχει και πλάκα, είναι σα διαγωνισμός παρατηρητικότητας. Η κατάσταση όμως γίνεται πολύ ύπουλη όταν εκείνος που επιχειρηματολογεί, επικαλείται βιολογικές διαφορές. Είθισται σε κάθε άποψη που προσπαθεί να δικαιολογήσει το σεξισμό και τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, να υπάρχει και μια «επιστημονική» στήριξη- μη μας πούνε και προκατειλημμένους. Τέτοιου τύπου εξηγήσεις είναι π.χ. ότι ο γυναικείος εγκέφαλος υστερεί στο πώς αντιλαμβάνεται τις διαστάσεις του χώρου ή ότι δυσκολεύεται να διαβάσει χάρτες, κλπ. Θα μπορούσε να αντιπαραθέσει κανείς τα αποτελέσματα άλλων τόσων ερευνών που δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πιο προσεκτικές, έχουν τα λιγότερα ατυχήματα ή ότι οι άντρες οδηγούν πιο συχνά υπό την επήρεια αλκοόλ.

Τα βιολογικά επιχειρήματα διαπνέονται λίγο- πολύ από μια παρόμοια λογική. Στην πραγματικότητα,

το να λες ότι ο εγκέφαλος των γυναικών τις δυσκολεύει στην οδήγηση, δεν απέχει και πολύ από την κάποτε κυρίαρχη άποψη, ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να ψηφίζουν επειδή έχουν περίοδο και άρα είναι άστατες και αναξιόπιστες.

Από την άλλη, δε θεωρώ επαρκές το επιχείρημα που αιτιολογεί την υποτιθέμενη μειωμένη ικανότητα με βάση τη διαφορετική κοινωνικοποίηση. Δηλαδή, ότι τα αγόρια εξοικειώνονται από μικρότερη ηλικία με το αυτοκίνητο επειδή παίζουν με αυτοκινητάκια ή επειδή ο μπαμπάς θα φροντίσει από την εφηβεία να τους μάθει οδήγηση. Πρώτον, αυτό δε συμβαίνει σε όλες τις οικογένειες και δεύτερον, δε βλέπω γιατί να είναι τόσο καθοριστικό για το μέλλον. Θα μπορούσε άραγε αντίστοιχα να ισχυριστεί κανείς, ότι επειδή τα περισσότερα αγόρια από μικρά δεν τα μαθαίνουν να έχουν επαφή με την κουζίνα, όταν μεγαλώσουν δεν μπορούν να γίνουν σεφ ή μάγειρες; Ή ότι δεν μπορούν να γίνουν σχεδιαστές μόδας επειδή μικροί δεν έντυναν τις κούκλες τους; Όχι, δεν άκουσα ποτέ κάτι τέτοιο, μια χαρά εκπροσωπούνται αυτοί οι χώροι και από άντρες, οι ικανότητες των οποίων σπάνια αμφισβητούνται.

Υπάρχει όμως ένας κοινωνικός παράγοντας που θεωρώ ότι πράγματι λειτουργεί εις βάρος των γυναικών και αυτός είναι η λεγόμενη απειλή του στερεοτύπου (“stereotype threat”). Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλά πειράματα σχετικά με το stereotype threat, τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύονται στο ομώνυμο site. Η έννοια αυτή αναφέρεται στο άγχος ή την ανησυχία που βιώνει ένα άτομο σε μια κατάσταση, στην οποία δυνητικά μπορεί να επιβεβαιώσει ένα αρνητικό στερεότυπο εναντίον του. Η επίδοση δηλαδή που έχει κάποιος/-α σε μια δοκιμασία, μπορεί να επηρεάζεται από τις κοινωνικές προσδοκίες και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν γύρω από την προσδοκώμενη επίδοση. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε μια τέτοια κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο μειωμένης αυτοπεποίθησης, σε εσωτερική απόδοση της αποτυχίας μέχρι και σε εγκατάλειψη της σχετικής στρεσογόνου δραστηριότητας. Αυτή η «αυτοεκπληρούμενη προφητεία» όταν διαιωνίζεται για πολύ καιρό, παγιώνεται με τη μορφή κοινωνικής ανισότητας. Με λίγα λόγια, κάποιες γυναίκες μπορεί να οδηγούν με περισσότερο φόβο, άγχος και νευρικότητα, ακριβώς επειδή ξέρουν ότι αναμένεται από αυτές να οδηγούν έτσι. Για να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο, ας δοκιμάσει ο/η οποιοσδήποτε από εμάς να παρκάρει, τη στιγμή που απ’ έξω τον επιθεωρούν τρεις καραγκιόζηδες έτοιμοι να χειροκροτήσουν ειρωνικά, αν τυχόν καθυστερήσει λίγο.

Η απορία μου παρ’ όλα αυτά είναι γιατί να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Γιατί δηλαδή οι περισσότεροι άντρες να προσπαθούν με κάθε τρόπο να απαξιώσουν τη γυναίκα ως ανάξια συνεχίστρια της… πανδύσκολης αυτής δραστηριότητας που είναι η οδήγηση; Αν το σκεφτεί κανείς σοβαρά, πρόκειται για μια παιδιάστικη, εγωκεντρική στάση: «σαν εμένα, κανείς». Κι όμως, τελικά αυτή είναι η συνηθισμένη αντίδραση κάθε φορά που απειλείται ένα αντρικό προνόμιο.

Η μάνα μου οδηγεί από τα 19. Μου έλεγε ότι όταν πρωτάρχισε να κυκλοφορεί τη δεκαετία του ’60 στην Αθήνα, υπήρχαν ελάχιστες γυναίκες οδηγοί. Οι άντρες την ενοχλούσαν τόσο πολύ, που αναγκαζόταν να φοράει ένα καπέλο του παππού μου και να μοιάζει κι αυτή με άντρα, ώστε να μην της λένε βλακείες στα φανάρια. Σήμερα φαντάζει ακραίο κάτι τέτοιο αλλά το αντρικό προνόμιο στην οδήγηση διατηρείται. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι αν ένας άντρας καθυστερήσει να παρκάρει, του σβήσει η μηχανή, μείνει από βενζίνη ή τρακάρει, αυτό δε θα αποδοθεί στο φύλο του. Στη γυναίκα όμως, ναι.

Φίλη γυναίκα οδηγέ: σου έχει τύχει μέχρι και να προσφερθεί άλλος να ξεπαρκάρει στο αυτοκίνητο σου από στενό χώρο, πριν εσύ το επιχειρήσεις καν;

Σου έχει τύχει να σου φωνάξουν σε φανάρι «άντε στην κουζίνα σου», απλώς επειδή δεν θέλησες να περάσεις με βαθύ πορτοκαλί (=κόκκινο); Τζάμπα μαγκιά φυσικά, γιατί αν ήταν στη θέση σου ένας τύπος 150 κιλά δε θα άκουγε τέτοιες ατάκες.

Οδηγώ καμιά δεκαριά χρόνια αυτοκίνητο και μηχανάκι από τα 16. Έχω υποστεί τέτοια σχόλια πολλάκις αλλά και συμπεριφορές ακόμα πιο υποτιμητικές. Παράδειγμα: το να σε περιμένει μπάρμπας να παρκάρεις για να σου κάνει κουμάντο επειδή θεωρεί εκ των προτέρων ότι δεν θα τα καταφέρεις. Δεν έχω χειρότερο. «Να ‘σαι καλά θείο, μπορώ και μόνη μου». Δε φεύγει όμως, μέχρι να χρειαστεί να πεις «κοίτα τη δουλειά σου ρε».

«Ναι όμως εγώ βλέπω πολλές γυναίκες που στο φανάρι μιλάνε στο κινητό/ βάφονται». Εντάξει, υπάρχουν. Κι εγώ βλέπω πολλούς άντρες που στο φανάρι μιλάνε στο κινητό/ τρώνε/ καθαρίζουν τα αυτιά τους. ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΝ; Χαλάρωσε λίγο φίλε μου, το ότι μια γυναίκα μπορεί να οδηγεί το ίδιο καλά ή και σε κάποιες περιπτώσεις καλύτερα από εσένα, δε σημαίνει ότι είσαι τελείως άχρηστος. Κάποια ικανότητα θα έχεις κι εσύ.

Χεχε, πόσο άσχημο ακούγεται όταν αντιστρέφονται τα κλασικά σεξιστικά επιχειρήματα και ο κλασικός τόνος «ανωτερότητας», ε;

Περισσότερο διάβασμα:

– Delusions of Gender | Cordelia Fine (PDF) (ΒΙΝΤΕΟ) (Αγοράστε το)

– Pink Brain, Blue Brain | Lise Eliot – Professor of Neuroscience (PDF) (ΒΙΝΤΕΟ) (Αγοράστε το)

– The Gender Similarities Hypothesis | Review of Janet Hyde’s study by Tekanji

in.gr