Οδεύοντας προς την ουσιαστική ισότητα των φύλων

Σε συνέχεια του άρθρου σχετικά με το πρόβλημα του χαμηλού δείκτη της Ισότητας των Φύλων της Ελλάδας ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ,  η καθηγήτρια του ΑΠΘ, Δήμητρα Κογκίδου, πρόεδρος της Επιτροπής Φύλου και Ισότητας του ΑΠΘ, γνωστή για τη μακρόχρονη ενασχόλησή της σε θέματα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού οικογενειών και πολιτικών για τις οικογένειες (με έμφαση στις μονογονεϊκές και ομογονεϊκές) καθώς και στις σπουδές φύλου (με έμφαση σε θέματα αντισεξιστικής εκπαίδευσης, ταυτοτήτων φύλου και διακρίσεων, έμφυλης βίας, ομοφοβίας στην εκπαίδευση και έμφυλου διαχωρισμού των παιχνιδιών), μας αναλύει στο άρθρο της, που ακολουθεί, τον νέο νόμο της χώρας μας περί Ισότητας των Φύλων, πρόληψης και καταπολέμησης της έμφυλης βίας.

«Απέχουμε ακόμη πολύ από μια Ευρωπαϊκή κοινωνία όπου θα επικρατεί  ισότητα των φύλων. Αυτό μας λένε τα τελευταία στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) με βάση τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων που δημοσιεύτηκε το 2017 (για το έτος 2015). Παρά τις πολιτικές για την ισότητα των φύλων σε επίπεδο ΕΕ, η μέση βαθμολογία της ΕΕ  είναι 66,2 σε σύνολο 100, ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται στην 28η θέση (τελευταία),  με 50 βαθμούς.

Δεν είναι τυχαίο ότι το σύνθημα  της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) για την Παγκόσμια Ημέρα των Γυναικών (8η Μάρτη) φέτος ήταν  «Ουσιαστική ισότητα των φύλων στην πράξη». Η τυπική διάσταση της ισότητας δεν αρκεί για να δημιουργηθούν οι συνθήκες πραγματικής ισότητας στις ζωές μας, διότι οι παράγοντες που οδηγούν σε διακρίσεις και ανισότητες εκτείνονται πολύ πιο πέρα από τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι νόμοι. Ουσιαστική ισότητα θεωρείται η κατάσταση μετάβασης από τη νομική στην ουσιαστική ισότητα στην πράξη.

Στο αίτημα αυτό απαντά ο Νόμος υπ’ αρ. 4604, που ψηφίστηκε πρόσφατα με τίτλο «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας - Ρυθμίσεις για την απονομή Ιθαγένειας - Διατάξεις σχετικές με τις εκλογές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση - Λοιπές διατάξεις» (ΦΕΚ 26 Μαρτίου 2019, Αρ. φύλλου 50). Κατά τη γνώμη μου, αποτελεί ένα θετικό βήμα και σημαντικό σταθμό, γιατί έχουμε πλέον  ένα αυτοτελές  θεσμικό πλαίσιο με αντικείμενο την προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων.

Στο  άρθρο 2, παραγρ. 4, ως ουσιαστική ισότητα των φύλων ορίζεται: «η ισότητα των φύλων, μέσω της οποίας διευρύνεται και κατοχυρώνεται στην πράξη η τυπική νομική ισότητα και η προστατευτική και διορθωτική ή επανορθωτική διάσταση της ισότητας των φύλων, διασφαλίζονται ίσες ευκαιρίες σε κάθε έκφανση του ιδιωτικού και δημόσιου βίου, αίρονται οι διακρίσεις και ανισότητες πολλαπλών μορφών και βελτιώνονται ουσιαστικά οι συνθήκες διαβίωσης των γυναικών ή των πολιτών ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου» . Ο νόμος διαρθρώνεται σε τέσσερα (4) διακριτά κεφάλαια:

1. Αρχή της ίσης μεταχείρισης και καταπολέμηση των διακρίσεων με βάση το φύλο.

2.  Ενσωμάτωση της αρχής της ισότητας των φύλων και της διάστασης του φύλου στις δημόσιες πολιτικές

3. Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στον ιδιωτικό βίο και στην απασχόληση

4. Δίκτυο δομών και άλλες ρυθμίσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και των πολλαπλών διακρίσεων κατά των γυναικών

Η διαδρομή μέχρι την ψήφιση του νόμου για την ουσιαστική ισότητα των φύλων δεν ήταν απρόσκοπτη. Σε επίπεδο εθνικού σχεδιασμού  ξεκινά τον Οκτώβριο του 2010, από την τότε Γενική Γραμματέα Ισότητας των Φύλων, Μ. Στρατηγάκη, καταρτίζεται το προσχέδιο του νομοσχεδίου και στη συνέχεια εγκαταλείπεται. Τον  Μάιο του 2016, μετά από πρωτοβουλία της νυν Γενικής Γραμματέως Ισότητας των Φύλων, κ. Φ. Κούβελα, συγκροτήθηκε εκ νέου Επιτροπή για την προετοιμασία σχετικού σχεδίου νόμου με πρόεδρο την Μ. Γκασούκα, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου.

Παρά το γεγονός ότι το προτεινόμενο σχέδιο νόμου και η αιτιολογική έκθεση, που ήταν άριστα τεκμηριωμένη, παραδόθηκαν τον Σεπτέμβριο του  2016, υπήρξε καθυστέρηση τριών χρόνων μέχρι την τελική ψήφιση του νόμου. Πέρα από τη χρονική καθυστέρηση, η εκδοχή του σχεδίου που προωθήθηκε τελικά δεν είχε την αρχική λογική του νόμου πλαισίου καθώς έγιναν και άλλες προσθήκες που αλλοίωσαν αυτόν τον χαρακτήρα. Για παράδειγμα, όλο το τέταρτο κεφάλαιο «Δίκτυο δομών και άλλες ρυθμίσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και των πολλαπλών διακρίσεων κατά των γυναικών» θα μπορούσε να μην συμπεριλαμβάνεται σε αυτόν τον νόμο.

Επιπλέον,  θα ήταν προτιμότερο να κατατεθεί  αυτόνομα και όχι μαζί με άλλες διατάξεις (όπως, ρυθμίσεις για την απονομή Ιθαγένειας κ.α.).

Στη συνέχεια επιλέγω να αναφερθώ σε ορισμένα σημεία του νόμου.

Στα θετικά του νόμου είναι ότι τελικά δεν επικράτησε  η κυρίαρχη  διπολική αντίληψη για τα φύλα, αλλά η έκφραση «… ή των πολιτών ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου». Ωστόσο, δεν προστέθηκαν τα χαρακτηριστικά φύλου  και έτσι δεν συμπεριλήφθηκαν  οι intersex  άνθρωποι.

Στις καινοτομίες του – για τα ελληνικά δεδομένα – είναι ότι θεσπίζονται ενεργητικές πολιτικές για την επίτευξη της αρχής της ισότητας των φύλων, προβάλλεται η  αρχή της ισότητας σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής και  δημιουργούνται  μηχανισμοί παραγωγής των πολιτικών και ελέγχου των αποτελεσμάτων. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρω ορισμένα σημαντικά θετικά σημεία:

• Δράσεις της κεντρικής διοίκησης για την ενσωμάτωση της αρχής της ισότητας των φύλων και της διάστασης του φύλου στις δημόσιες πολιτικές

• Τα υπουργεία θα παρουσιάζουν υποχρεωτικά και σε ετήσια βάση δράσεις, μέτρα και προγράμματα για την ενσωμάτωση της αρχής της ισότητας των φύλων και την ένταξη της διάστασης του φύλου στις δημόσιες πολιτικές.

• Στην ανάλυση των συνεπειών κάθε σχεδίου νόμου, θα συμπεριλαμβάνεται υποχρεωτικά έκθεση αξιολόγησης των επιπτώσεων με βάση το φύλο

• Ένταξη της διάστασης του φύλου στους  προϋπολογισμούς

• Δημιουργία εθνικού μηχανισμού σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο  για την πραγμάτωση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων. Σε κεντρικό επίπεδο: (Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ), Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), Υπηρεσιακές Μονάδες Υπουργείων για την Ισότητα των Φύλων, Συνήγορος του Πολίτη (Τομέας για την Ισότητα των Φύλων) και Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ).  Σε περιφερειακό επίπεδο: Περιφερειακές Επιτροπές Ισότητας, Γραφείο Ισότητας των Φύλων Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ). Σε τοπικό επίπεδο: Υπηρεσιακές μονάδες άσκησης κοινωνικής πολιτικής και πολιτικών ισότητας των φύλων, Δημοτικές Επιτροπές Ισότητας, Γραφείο Ισότητας της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).

• Τήρηση στατιστικών στοιχείων με βάση το φύλο.

Στα θετικά σημεία του νόμου είναι η ένταξη της διάστασης του φύλου στη σύνταξη των διοικητικών εγγράφων (άρθρο 12 «Απαγορεύεται η χρήση διατυπώσεων που υποκρύπτουν ή εμπεριέχουν έμφυλη διάκριση, κατά τη σύνταξη των διοικητικών εγγράφων»), ωστόσο δεν υπάρχει αναφορά στον «Οδηγό χρήσης μη σεξιστικής γλώσσας στα διοικητικά έγγραφα», όπως γινόταν στη σχετική εγκύκλιο του 2016, ώστε οι διοικητικές υπηρεσίες να μεριμνήσουν για την εφαρμογή του νόμου. Νομίζω ότι θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος για να αποκατασταθεί αυτό».

Από το φύλλο της THESSNEWS #156 (04/05/2019-05/05/2019)

http://www.thessnews.gr