Είναι συχνό στους διάφορους χώρους εργασίας να παρουσιάζονται περιστατικά αντιπαραγωγικής, αντιδεοντολογικής ακόμα και παράνομης συμπεριφοράς, τα οποία έχουν δυσάρεστες συνέπειες για το σύνολο του οργανισμού. Οι περιπτώσεις της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας ανήκει σ’ αυτό το είδος ανεπιθύμητων συμπεριφορών.
Όταν αναφερόμαστε σε «σεξουαλική παρενόχληση», εννοούμε όλες εκείνες τις μη επιθυμητές σeξουαλικές συμπεριφορές και απαιτήσεις. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι λεκτικές ή άλλου τύπου σeξουαλικής φύσης συμπεριφορές. «Η σeξουαλική παρενόχληση δεν περιλαμβάνει ένα αθώο κομπλιμέντο ή εκδήλωση ενδιαφέροντος προς το άλλο φύλο»[1]. Παρενόχληση συμβαίνει, όταν ένα άτομο που ασκεί εξουσία πάνω σε κάποιο άλλο άτομο, στην προκειμένη περίπτωση σε κάποιον/α εργαζόμενο/η, εκφράζει πιεστική συμπεριφορά απέναντί του, η οποία θίγει την υπόσταση και την αξιοπρέπειά του και του προκαλεί μεγάλη δυσφορία.
Πιο συγκεκριμένα, στη σεξουαλική παρενόχληση, η αποδοχή των σεξουαλικών απαιτήσεων του ανώτερου αποτελεί όρο για να εργαστεί το άτομο που δέχεται την παρενόχληση στον οργανισμό. Επίσης, αν θα δεχθεί το άτομο αυτές τις απαιτήσεις ή θα τις απορρίψει, χρησιμοποιείται ως βάση για αποφάσεις σχετικά με την εργασιακή του ζωή. Όλες αυτές οι συμπεριφορές προσβάλλουν το άτομο και έχουν αρνητική επίπτωση στην αποδοτικότητά του.
Δεδομένα ερευνών επιπλέον δείχνουν ότι αυτού του είδους οι εμπειρίες μπορεί να έχουν τραυματικές επιπτώσεις για το άτομο και να προκαλέσουν ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα, όπως συμπτώματα μετατραυματικού άγχους, ναυτία, εξάντληση, δυσκολία στην αναπνοή, πονοκεφάλους κ.ά. Εκτός από το άτομο, τα φαινόμενα σeξουαλικής παρενόχλησης, έχουν δυσάρεστες συνέπειες και για τον οργανισμό, καθώς όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει τέτοιες εμπειρίες εμφανίζει χαμηλή αποδοτικότητα, ανασφάλεια, δυσφορία και απουσιάζει συχνά από την εργασία του. Άλλη μια αρνητική συνέπεια για τον οργανισμό είναι η πιθανότητα να αντιμετωπίσει νομικά μπλεξίματα λόγω εκδήλωσης τέτοιων συμπεριφορών από τα μέλη του.
Όσον αναφορά τα οργανωσιακά αίτια αυτού του φαινομένου έχουν να κάνουν με την κουλτούρα και το κλίμα του οργανισμού. Κάποια χαρακτηριστικά του οργανισμού μπορούν να ευνοήσουν τέτοιες συμπεριφορές. Πιο συγκεκριμένα, παίζει ρόλο το αντιλαμβανόμενο κόστος που θα έχει το θύμα αν αποκαλύψει το πρόβλημα, το αν θα υπάρχουν κυρώσεις για τον θύτη και το πόσο σοβαρά θα τον πάρουν αν αποφασίσει να μιλήσει για αυτό. Σύμφωνα με έρευνες κάποιος που έχει την τάση για τέτοιες συμπεριφορές θα προβεί πιο εύκολα σ’ αυτές, όταν παρατηρήσουν κι άλλους να το κάνουν μέσα στον εργασιακό τους χώρο. Επίσης, τέτοια περιστατικά μπορεί να συμβούν σε χώρους και επαγγέλματα, όπου οι γυναίκες είναι λιγότερες και πιστεύεται ότι υπάγονται στην κατηγορία των «ανδρικών» επαγγελμάτων.
Η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο της εργασίας οργιάζει. Οι μαρτυρίες συγκλονίζουν.
«Ήταν με το αφεντικό, ήταν με κινήσεις, με χειρονομίες, με πιασίματα από το χέρι. Eπειδή είχα καταλάβει που πήγαινε το όλο σκηνικό, του είπα ότι θα το πω στη γυναίκα του, γιατί ήταν παντρεμένος και είχε και 2 παιδιά και μου έδωσε ένα ωραιότατο χαρτί απόλυσης», είπε στο Star η youtuber, Γεωργία Σταματίδου, η οποία ήταν μόλις 18 ετών όταν έζησε αυτή την τραυματική εμπειρία σε κατάστημα των Ιωαννίνων.
Λίγα χρόνια μετά, η youtuber βίωσε παρόμοιο εφιάλτη σε ξενοδοχείο της Ρόδου από προϊστάμενο της, παράτησε την καριέρα και αφοσιώθηκε στα δύο παιδιά της.
«Μου έλεγε σταμάτα να φοράς παντελόνι γιατί θα σε διώξουμε, πρέπει να φορέσεις τη φούστα σου. Ήμουν σε μια κουζίνα για να πάρω κάτι ποτά, ήμουν βραδινή και ήρθε μέσα στην κουζίνα πίσω από την πλάτη μου, με τράβηξε από το χέρι, μου τράβηξε και τα μαλλιά, εγώ τσίριξα και εγώ η ίδια πήγα στην διευθύντρια, ενώ αυτός συνέχισε να έχει τη θεσούλα του», πρόσθεσε η Γεωργία Σταματίδου.
Μια στις τέσσερις γυναίκες έχει δεχτεί κάποιο ανεπιθύμητο άγγιγμα στη δουλειά. Το 63% των γυναικών ηλικίας 18-24 ετών έχει πέσει θύμα σeξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας. Σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο δράστης είναι άνδρας.
«Τα νέα κορίτσια βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση, εγώ δεν βρέθηκα σε αυτή τη θέση, επειδή δεν υπήρχε πρόβλημα οικονομικό πρόβλημα στην οικογένειά μου. Υπάρχουν πολλά κορίτσια που δεν έχουν όμως, τη δυνατότητα να μην δουλέψουν και όταν ξέρουν ότι αν φύγουν από αυτή τη δουλειά δεν θα έχουν να φάνε, πολλές φορές υποχωρούν, δε μιλάνε.Υπάρχει ο φόβος, η ντροπή, η άγνοια», τόνισε η ηθοποιός και συγγραφέας, Πωλίνα Γκιωνάκη.
Νεώτερα ερευνητικά ευρήματα
Σύμφωνα με νέα ερευνητικά δεδομένα, περισσότερες από τις μισές γυναίκες (52%) και σχεδόν τα 2/3 (63%) των γυναικών ηλικίας 18-24 ετών, δήλωσαν ότι έχουν υποστεί σeξουαλική παρενόχληση στον χώρο της εργασίας τους, σύμφωνα με μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2016 από το Trades Union Congress.[2] Η μελέτη είναι η μεγαλύτερη που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα στην Ευρώπη σχετικά με τη σeξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, σύμφωνα με την καθηγήτρια Jane Pillinger. Στην έρευνα συμμετείχε ένας σημαντικός αριθμός Βρετανών ενήλικων γυναικών (1533), όπου ορισμένες εξ’ αυτών, είτε στην παρούσα θέση της εργασίας τους είτε κατά το παρελθόν, υπέστησαν σeξουαλική παρενόχληση.
Ορισμένα από τα πιο σημαντικά ερευνητικά αποτελέσματα αναλύονται στη συνέχεια:
- Σχεδόν 1 στις 3 γυναίκες (32%), έχει έρθει αντιμέτωπη με ανεπιθύμητα αστεία σeξουαλικού χαρακτήρα στον χώρο της εργασίας της.
- Το 28% των γυναικών έχουν γίνει αντικείμενο σeξουαλικού σχολιασμού στη δουλειά τους, σχετικά με το σώμα ή με τα ρούχα τους
- Το 1/4 των γυναικών (23%) έχει βιώσει κάποιο ανεπιθύμητο άγγιγμα στο χέρι, στο γόνατο ή στο κάτω μέρος της πλάτης, εντός του πλαισίου της εργασίας τους.
- Το 20% των γυναικών έχει δεχθεί ανεπιθύμητες σeξουαλικές προτάσεις στον χώρο εργασίας.
- Ενώ, μόλις το 12% των γυναικών έχει εμπλακεί σε κάποια καταναγκαστική σeξουαλική επαφή ή έχει δεχθεί κάποιο ερwτικό φιλί στον εργασιακό χώρο.
Η σeξουαλική παρενόχληση στο χώρο της εργασίας μπορεί να λάβει πολλές μορφές, ορισμένες εκ των οποίων είναι οι υποτιμητικές παρατηρήσεις με σκοπό τον εκφοβισμό και την ενοχοποίηση του εργαζόμενου ατόμου σχετικά με την αποδοτικότητά του. Άλλες μορφές είναι επίσης τα αδιάκριτα σχόλια αναφορικά με τη σeξουαλική ζωή ενός εργαζόμενου, η διακίνηση αυστηρώς προσωπικών ερwτικών στιγμιότυπων ενός εργαζόμενου, τα αιτήματα για σeξουαλική συνεύρεση ή η αναζήτηση σeξουαλικής ικανοποίησης από έναν συνάδελφο μέσα από αδιάκριτα ερwτικά αγγίγματα ή φιλιά.
Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων (88%), ο δράστης της σeξουαλικής παρενόχλησης τείνει να είναι άνδρας, ενώ 1 στις 5 γυναίκες (17%) αναφέρει ότι επρόκειτο για κάποιον προϊστάμενό της ή για κάποιον που ασκούσε άμεση εξουσία πάνω της. Επίσης, πιο επιρρεπείς στη σeξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο, φάνηκε να είναι οι νεαρότερες σε ηλικία γυναίκες, καθώς και εκείνες που εργάζονται με προσωρινές συμβάσεις.
Γιατί δεν καταγγέλλεται η σeξουαλική παρενόχληση;
Παρ’ όλα αυτά, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, οι περισσότερες γυναίκες αποφεύγουν να γνωστοποιήσουν τα περιστατικά αυτά, είτε γιατί θεωρούν πως το γεγονός αυτό θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στις εργασιακές τους σχέσεις, είτε γιατί πιστεύουν, πως μία τέτοιου είδους συμπεριφορά θα περιορίσει τις προοπτικές τους για επαγγελματική ανέλιξη. Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός γυναικών που συμμετείχε στην έρευνα υποστήριξε ότι θα ντρεπόταν να μιλήσει για τη σeξουαλική παρενόχληση, που ενδεχομένως να βιώνει στον εργασιακό χώρο, καθώς ο αριθμός αυτός των γυναικών πιστεύει πως η διαμαρτυρία τους δεν θα λαμβάνονταν σοβαρά υπόψη από τον αρμόδιο προϊστάμενο ή από τους συναδέλφους τους στη δουλειά.
Ο καθηγητής και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Frances O’Grady, δήλωσε: «Σε αρκετές περιπτώσεις, η σeξουαλική παρενόχληση των γυναικών στον εργασιακό χώρο γίνεται αντιληπτή ως απλό «πείραγμα». Όμως, οφείλουμε να είμαστε ειλικρινείς. Η σeξουαλική παρενόχληση είναι μία άκρως ταπεινωτική μορφή διάκρισης, η οποία δύναται να υπονομεύσει την ψυχική υγεία των εργαζομένων γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο. Πολλές φορές τα θύματα αναγκάζονται να αποσιωπήσουν την αλήθεια υπό την κυρίευση των συναισθημάτων του φόβου και της ντροπής».
«Ωστόσο, πρέπει να καταστεί σαφές ότι η σeξουαλική παρενόχληση σε καμία περίπτωση δεν έχει θέση σε ένα σύγχρονο εργασιακό πλαίσιο, καθώς και στην ευρύτερη κοινωνία. Οι εργοδότες οφείλουν να υιοθετήσουν στάση μηδενικής ανοχής απέναντι στη σeξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο, καθώς και να διασφαλίσουν αντίστοιχες ισχυρές πολιτικές προστασίας για το προσωπικό» τόνισε ο ίδιος. Δεν είναι καθόλου σπάνιο το φαινόμενο να χρειαστεί να μεσολαβήσουν χρόνια, ανάμεσα σε ένα περιστατικό παρενόχλησης και την καταγγελία του, εάν αυτή ποτέ συμβεί.
Όπως καταδεικνύει μια άλλη έρευνα του FRA[3], στις γυναίκες που έχουν υποστεί σeξουαλική παρενόχληση, κυριαρχούν τα συναισθήματα της προσβολής, του θυμού, της ντροπής και του φόβου, ενώ σημαντικές είναι οι επιπτώσεις που μπορεί μακροπρόθεσμα να έχει στην ψυχολογία του ατόμου. Ο φόβος είναι ο βασικός παράγοντας για τον οποίο περιστατικά παρενόχλησης καταγγέλλονται σε τόσο μικρό βαθμό, ενώ σε αυτόν συνήθως προστίθεται και η απουσία μαρτύρων ή αποδεικτικών στοιχείων.
Σε ό,τι αφορά στο εργασιακό περιβάλλον, ο φόβος παίρνει δύο μορφές: αφενός μήπως το θύμα έχει παρεξηγήσει ως παρενόχληση ένα “αθώο φλερτ” ή μία φιλοφρόνηση και η αντίδρασή του αυτή χαρακτηριστεί ως “υπερβολική” και, από την άλλη, ο φόβος της απόλυσης και της ανεργίας, ο οποίος αποτελεί και την κύρια αιτία αποσιώπησης τέτοιων κρουσμάτων, ιδιαίτερα όταν προέρχονται από άτομα με υψηλότερη, ιεραρχικά, θέση.
Η τρέχουσα οικονομική κρίση επιτείνει αυτήν την κατάσταση, με την αβεβαιότητα της επαγγελματικής αποκατάστασης να καθιστά τις γυναίκες ακόμη πιο ευάλωτες απέναντι σε τέτοιου είδους συμπεριφορές.
Υπάρχει διέξοδος;
Κάθε καταγγελία είναι σημαντική, αφού μπορεί όχι μόνο να οδηγήσει στην τιμωρία του δράστη, αλλά και να λειτουργήσει αποτρεπτικά στο μέλλον τόσο για τον καταγγελλόμενο, όσο και για οποιονδήποτε προβαίνει σε τέτοιου είδους ενέργειες.
Αν ένα άτομο θέλει να αναφέρει περιστατικό σeξουαλικής παρενόχλησης είτε αφορά το ίδιο είτε άλλο πρόσωπο και δεν γνωρίζει τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει ή διατηρεί οποιουδήποτε είδους αμφιβολίες, μπορεί να απευθυνθεί στην Γραμμή SOS 15900, προκειμένου να λάβει συμβουλές σχετικά με τις επιλογές που έχει ανάλογα με την περίσταση.
Όταν μια γυναίκα που έχει δεχθεί σeξουαλική κακοποίηση καλέσει τη Γραμμή, οι σύμβουλοι όχι μόνο παρέχουν την απαιτούμενη ψυχοκοινωνική στήριξη, αλλά επίσης εμψυχώνουν και προτρέπουν το θύμα να μιλήσει και να καταγγείλει το περιστατικό είτε στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας, είτε στον Συνήγορο του Πολίτη. Υπάρχουν επίσης, ανά την περιφέρεια, συμβουλευτικά κέντρα, τόσο της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, όσο και των δήμων, όπου ειδικοί σύμβουλοι (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, δικηγόροι) παρέχουν την απαιτούμενη συμβουλευτική, προκειμένου το θύμα να διαχειριστεί την κατάσταση και να προβεί στις ανάλογες ενέργειες.
Κανένα περιστατικό σeξουαλικής παρενόχλησης δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μεμονωμένο. Η αντίδραση από πλευράς του θύματος και η καταγγελία του είναι το μόνο μέσο για την αποφυγή στο μέλλον και την εξάλειψη τέτοιων περιστατικών, την διαιώνιση των οποίων μοιραία επιφέρει η αποσιώπηση.
Η δικαστική οδός
Λίγες αναλογικά περιπτώσεις φτάνουν στα δικαστήρια, ακόμα λιγότερες στην Ελλάδα. Συγκεκριμένος αριθμός τέτοιων καταγγελιών στην χώρα δεν υπάρχει. Η ΕΛ.ΑΣ. δεν κρατά αρχείο τέτοιων υποθέσεων και ανάλογα με τη βαρύτητα τους, τις κατατάσσει σε άλλες κατηγορίες αδικημάτων, ενώ κάποια θιγόμενη/-ος μπορεί επίσης να απευθυνθεί στην 24ωρη γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας Φύλων για τη βία κατά των γυναικών γενικότερα, στην Επιθεώρηση Εργασίας αλλά και στον Συνήγορο του Πολίτη.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θεωρεί τη σeξουαλική παρενόχληση αδίκημα σύμφωνα με οδηγία που εξέδωσαν η Ευρωβουλή και το Συμβούλιο Υπουργώνύστερα από πρόταση της Άννας Διαμαντοπούλου, μέχρι και έξι στις δέκα εργαζόμενες Ελληνίδες (ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή) έχουν υποστεί κάποια μορφή σeξουαλικής παρενόχλησης. Υπάρχουν επίσης άντρες θύματα τέτοιων συμπεριφορών, ανεξαρτήτως σeξουαλικότητας, όμως τα ποσοστά εδώ είναι πολύ μικρότερα .
Υπόψη ότι ο ελληνικός ποινικός κώδικας προβλέπει φυλάκιση από 3 μήνες έως 5 χρόνια (ανάλογα με την περίπτωση) για τους εργοδότες/-τριες, όμως πολύ σπάνια εφαρμόζεται, ενώ με τις ποινές αυτές «δεν αξιολογούνται σε καμία περίπτωση οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει για τη ζωή του ατόμου μια τέτοια πράξη», όπως σημείωνε σε σχετική της εισήγηση η Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου, καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης, υπογραμμίζοντας, ταυτόχρονα, την ιδιαίτερη σημασία των πολιτικών πρόληψης τέτοιων περιστατικών. Η εκπαίδευση, η πρόληψη, η νομική προστασία αλλά και η αποφασιστικότητα κάθε θιγόμενου ατόμου, όπως εκφράζεται σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, είναι τα καλύτερα εχέγγυα για τον δραστικό περιορισμό τέτοιων σeξιστικών συμπεριφορών στους εργασιακούς χώρους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου