Βία στην τηλεόραση: Επίδραση στα παιδιά και τρόποι διαχείρισης

Η φύση των προγραμμάτων της τηλεόρασης συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται, στοχεύοντας στην αμεσότητα κάθε είδησης και γεγονότος με όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα και εικόνες. Πλέον ο τηλεθεατής δεν ενημερώνεται απλώς για μία είδηση αλλά καταβάλλεται κάθε προσπάθεια ώστε αυτή να είναι όσο το δυνατόν πιο περιγραφική και δυναμική, ακόμα και όταν πρόκειται για μία τραγωδία, μία βίαιη κατάσταση ή ένα σοκαριστικό γεγονός. Μάλιστα, σύμφωνα με τα δεδομένα του U.S. Department of Veterans Affairs, φαίνεται πως το μεγαλύτερο ποσοστό των τηλεθεατών αισθάνεται ότι δεν μπορεί να κλείσει την τηλεόραση όταν αναπαράγεται ένα άσχημο γεγονός στις ειδήσεις, με κάποιους να αναφέρουν πως είναι σαν να βλέπουν μία ταινία και να παρακολουθούν την πλοκή της. Αυτή η κατάσταση, μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, μπορεί να έχει διάφορες επιδράσεις στην ψυχολογία ενός παιδιού, αφού πλέον είναι δύσκολο να ελεγχθεί η συχνότητα και η αναπαραγωγή βίαιων εικόνων από τον ίδιο τον γονιό, με αποτέλεσμα το ίδιο να εκτείθεται όλο και περισσότερο σε άσχημα ερεθίσματα.

Εδώ χρειάζεται να τονίσουμε πως δεν έχει ψυχολογική επίδραση στα παιδιά μόνο η άμεση παρακολούθηση γεγονότων στην τηλεόραση. Ο ήχος πυροβολισμών, η αντίδραση φόβου ή πανικού από τους γονείς, η συνεχής συζήτηση πάνω σε τέτοια θέματα όπου αναπαράγονται και λεκτικά οι αρνητικές εικόνες, είναι παράγοντες που συνεισφέρουν εξίσου στη δημιουργία φόβου και πιθανού ψυχολογικού τραύματος σε ένα παιδί, ειδικά εάν βρίσκεται και σε μικρή ηλικία.

Βία στην τηλεόραση: επιπτώσεις στα παιδιά

1. Υπερένταση και φόβος. Το παιδί τείνει να έχει φοβικές συμπεριφορές μετά από ένα άσχημο περιστατικό που είδε στην τηλεόραση, είναι περισσότερο καχύποπτο όταν αντικρύζει ξένους και γενικά είναι σε συνεχή επαγρύπνυση και ένταση. Τονίζεται η υπερευαισθησία και η υπερβολική αντίδραση σε καταστάσεις που πριν δεν το τρόμαζαν ή δεν το απασχολούσαν.
2. Σύγχυση για την καθημερινότητα. Ενώ ένας ενήλικας μπορεί να αναλογιστεί πάνω στα γεγονότα που βλέπει και να διακρίνει πιθανές επιπτώσεις αλλά και τη λογική που τα διέπει, ένα παιδί (ειδικά μέχρι περίπου 11-12 ετών) δεν έχει αναπτύξει ακόμα αυτή την κριτική ικανότητα. Το αποτέλεσμα είναι να θεωρεί πως το αρνητικό γεγονός που βλέπει στην τηλεόραση (είτε ως μέρος ταινίας, είτε ως είδηση σε ένα ενημερωτικό δελτίο) μπορεί ανα πάσα στιγμή να συμβεί και στη δική του ζωή, έχοντας ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ακόμα μεγαλύτερου φόβου. Παράλληλα μπορεί να κλονιστεί η ασφάλεια που νιώθει στη καθημερινότητα του.
3. Ψυχοσωματικές επιπλοκές. Σύμφωνα με τις μελέτες του Urban Child Institute το 2012, η συνεχόμενη έκθεση ενός παιδιού σε βίαια γεγονότα και σκηνές στην τηλεόραση μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος, το οποίο με τη σειρά του συνδέεται με μειωμένη συναισθηματική και συμπεριφορική ανάπτυξη καθώς επίσης και με διάφορα θέματα υγείας στη μετέπειτα ζωή του παιδιού ως ενήλικας. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να είναι αυξημένη αρτηριακή πίεση, καρδιαγγειακή νόσος, παχυσαρκία και διαβήτης.

Πότε πρέπει να μας απασχολήσει το θέμα;

Γενικότερα, όταν το παιδί δει σκηνές και εικόνες βίας στην τηλεόραση αρχικά εμφανίζει σημάδια φόβου, σιγά σιγά όμως αυτά υποχωρούν. Όσο περισσότερο όμως εκτείθεται σε τέτοια περιστατικά μέσω της τηλεόρασης, τόσο περισσότερο μπορεί να αναπτύξει δευτερεύον άγχος, όπου οι αντιδράσεις του δεν είναι υπερβολικές ωστόσο χρειάζεται να τις παρατηρήσουμε και να το βοηθήσουμε.

Έτσι, όταν ένα παιδί βιώνει δευτερεύον άγχος, μπορεί να εμφανίσει τις ακόλουθες συμπεριφορές:

• δυσκολία συγκέντρωσης
• υπερευαισθησία
• προσκολλάται περισσότερο στους γονείς του (ή τους πολύ κοντινούς του ανθρώπους) περισσότερο από πριν
• αν έχουν δει να εξελίσσονται άσχημα γεγονότα σε πλήθος, μπορεί να εμφανίσουν άρνηση στο να βρίσκονται σε μέρη με πολύ κόσμο

Τί μπορούμε να κάνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις;

1.    Προσφέρουμε παρηγοριά στο παιδί. Αυτό μπορεί να γίνει με οικογενειακές δραστηριότητες που αυξάνουν τους δεσμούς ανάμεσα στα μέλη αλλά και που παράλληλα στοχεύουν στη χαρά και την ξεγνοιασιά. Παράλληλα φροντίζουμε να είμαστε ένα θετικό μοντέλο συμπεριφοράς για εκείνα, δείχνοντα ψυχραιμία και ζητώντας να συζητήσουμε μαζί τούς φόβους που μπορεί να έχουν. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως τα παιδιά επιδιεκνύουν υψηλό βαθμό συναισθηματικής ανθεκτικότητας, έχοντας την ικανότητα να ξεπεράσουν μία τραυματική εμπειρία εφόσον δεν εκτεθούν ξανά σε αυτή. Για αυτό προσπαθούμε να τους προσφέρουμε ποιοτικό χρόνο ως οικογένεια με δημιουργικές και θετικές δραστηριότητες.
2. Προσφέρουμε την ευκαιρία για διάλογο. Σκοπός δεν είναι μόνο να εκφράσει το παιδί τους φόβους ή τις ανησυχίες του σχετικά με αυτά που βλέπει και το σοκάρουν, αλλά και να πάρει από εμάς τους ίδιους ενσυναίσθηση και συμπαράσταση. Εδώ χρειάζεται κυριώτερα να ακούμε πραγματικά τί έχει να μας πει το παιδί, χωρίς να προσπαθούμε να μειώσουμε αυτά που βιώνει («μα είναι δυνατόν εσύ να φοβάσαι αυτά τα πράγματα», «δεν είναι κάτι τόσο φοβερό αυτό που βλέπεις»).  Αντίθετα βοηθάμε το παιδί να λεκτικοποιήσει όσα νιώθει, να του δείξουμε πως είναι φυσιολογικό που φοβάται και σοκάρεται με όσα βλέπει και παράλληλα να το βοηθήσουμε να βρει τρόπους αντιμετώπισης και να νιώσει ασφαλές.

Τα παιδιά έχουν υψηλή συναισθηματική ευφυΐα, συμπάσχουν με τον πόνο των άλλων και πολλές φορές τείνουν να τον βιώνουν ως κάτι δικό τους. Η παρουσία μας και η συμπαράσταση που μπορούμε να τους προσφέρουμε τη δυνατότητα να ανταπεξέλθουν στο άγχος που πιθανόν να τους δημιουργείται από σκηνές και εικόνες βίας στην τηλεόραση και παράλληλα να νιώσουν πως κάθε τι μπορεί να ξεπεραστεί, υπάρχουν λύσεις και κυριώτερα υπάρχει δύναμη μέσα στον άνθρωπο να ξεπεράσει τα όσα δύσκολα βιώνει!

http://helnews.gr