Μεγάλη Έρευνα: το 54.6% δηλώνει πως έχει κακοποιηθεί κάποια στιγμή στη ζωή του

2.531 απαντήσεις για την έμφυλη βία στις συντροφικές σχέσεις

Ηλεκτρονική έρευνα του Κέντρου Συμβουλευτικής Γυναικών Θυμάτων Βίας του δήμου Καστοριάς

Στο πλαίσιο των δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας, μεταξύ 16-23 Φεβρουαρίου 2017, το Κέντρο Συμβουλευτικής Γυναικών του Δήμου Καστοριάς, διενήργησε ηλεκτρονική έρευνα μέσω ενός Online ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο αφορά σε πεποιθήσεις αναφορικά με τη βία στις έμφυλες σχέσεις και απαρτίζεται από 12 ερωτήσεις κλειστού τύπου (μύθος- πραγματικότητα) και 5 ερωτήσεις δημογραφικών στοιχείων. Οι ερωτήσεις που χρησιμοποιήθηκαν είναι εγκεκριμένες από το πρόγραμμα Youth4Youth DAPHNE III.

Η προώθηση του ερωτηματολογίου έγινε κατεξοχήν ηλεκτρονικά, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Δείγμα

Το ερωτηματολόγιο απάντησαν 2.531 άτομα, εκ των οποίων 2.335 γυναίκες (92.3%) και  196 άνδρες (7.7%). Όλα τα άτομα απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις.

Σχεδόν οι μισές συμμετέχουσες[1] που απάντησαν το ερωτηματολόγιο ήταν μεταξύ 26-35 ετών (45.2%), ενώ από 36-45 ετών ήταν το 31.8%. Μόλις 82 απαντήσεις ήταν άνω των 56 ετών (3.2%), ενώ μεγαλύτερο ήταν το ποσοστό για τις ηλικίες 40-55 ετών (9.3%). Κάτω των 25 ετών ήταν το  10.4%.

Αναφορικά με την οικογενειακή κατάσταση, 6 στις 10 συμμετέχουσες είναι σε γάμο, ενώ το 23,1% δήλωσαν πως είτε είναι σε σοβαρή είτε σε ελεύθερη σχέση. Μόνες δήλωσαν 422 συμμετέχουσες (ήτοι 16.7 %).

Οι απαντήσεις που ελήφθησαν ήταν κατά κύριο λόγο από τρεις περιφερειακές ενότητες. Τη μεγαλύτερη συμμετοχή είχε η Περιφέρεια Αττικής με 25.8%, ενώ ακολουθεί η Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης με 24%. Μεγάλη συμμετοχή είχε και η Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς με 18.7% και 474 απαντήσεις. Το υπόλοιπο 31.5% κατανέμεται στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Πεποιθήσεις για την έμφυλη βία

1.       Θύματα βίας είναι συνήθως τα άτομα με αδύναμο χαρακτήρα. (ΜΥΘΟΣ)

Πάνω από το 60% θεωρεί πως κακοποίηση βιώνουν οι άνθρωποι με αδύναμο χαρακτήρα. Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη «κατηγορία» ανθρώπων που να είναι πιο πιθανό να υποστεί κακοποίηση. Μπορεί να συμβεί στον καθένα και στην καθεμιά.

2.       Η σωματική κακοποίηση είναι πιο σοβαρή από τη λεκτική. (ΜΥΘΟΣ)

Σχεδόν 4 στις 5 συμμετέχουσες θεωρούν πως η σωματική κακοποίηση είναι πιο σοβαρή από τη λεκτική (79.6%). Αν και η σωματική κακοποίηση έχει πιο εμφανή τραύματα, η λεκτική μπορεί να είναι εξίσου σοβαρή και επώδυνη, αν συνυπολογίσουμε πως μπορεί να δημιουργήσει ψυχικές διαταραχές ή ακόμα και να οδηγήσει στην αυτοκτονία.

3.       Οι βίαιοι άνθρωποι είναι άτομα που δεν μπορούν να ελέγξουν το θυμό τους. Είναι δηλαδή μια στιγμιαία απώλεια αυτοελέγχου. (ΜΥΘΟΣ)

Πάνω από το 30% των ερωτηθέντων θεωρεί πως οι βίαιοι άνθρωποι χάνουν τον έλεγχο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γίνονται βίαιοι όταν θυμώνουν, ενώ οι βίαιοι άνθρωποι δεν είναι απλά «εκτός εαυτού». Εάν ήταν εκτός ελέγχου, αυτό θα συνέβαινε και στη δουλειά, το καφενείο, την αγορά, με συναδέλφους ή φίλους. Όχι μόνο με τη σύντροφο.

4.       Οι άνθρωποι που υφίστανται κακοποίηση και δεν το καταγγέλλουν, μάλλον θέλουν να συνεχιστεί. (ΜΥΘΟΣ)

Το 6.4% υποστηρίζει πως το θύμα που δεν κάνει καταγγελία, θέλει να συνεχιστεί η βία που υφίσταται. Ένα θύμα έχει πολλούς λόγους για να μην καταγγείλει το δράστη. Κάποιοι από αυτούς είναι ο φόβος ότι θα χειροτερέψει η κατάσταση, οι ενοχές και η ντροπή καθώς θεωρούν ότι είναι υπαίτιες ή επιπλέον μπορεί να μην έχουν υποστήριξη από κοντινούς ανθρώπους.

5.       Η κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών είναι αιτίες βίας. (ΜΥΘΟΣ)

Σχεδόν 8 στις 10 απαντήσεις (78.2%) υποστηρίζουν πως το αλκοόλ κι οι ουσίες είναι αιτίες της βίας. Παρόλο που τα ναρκωτικά και οι ουσίες συνδέονται συχνά με τη βία, δεν μπορούν να μετατρέψουν ένα μη βίαιο άτομο σε βίαιο. Η συγκεκριμένη δήλωση αποτελεί και την κυριότερη δικαιολογία στα δικαστήρια. Το αλκοόλ και οι ουσίες μπορούν να εμποδίσουν το άτομο να συνειδητοποιήσει το επίπεδο της βίας που ασκεί, αλλά δεν σημαίνει πως είναι αιτίες της βίας.

6.       Η βία στις σχέσεις εμφανίζεται συχνότερα μεταξύ ατόμων που είναι φτωχά ή έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. (ΜΥΘΟΣ)

Ένας στους 4 πιστεύει πως η βία εμφανίζεται συχνότερα μεταξύ ατόμων με χαμηλό κοινωνικοικονομικό επίπεδο (25%). Δεν υπάρχουν στοιχεία που να ενισχύουν αυτή την άποψη. Η βία είναι διάχυτη σε όλα τα κοινωνικά, οικονομικά, φυλετικά, εθνοτικά στρώματα. Η βία δεν γνωρίζει περιορισμούς.

7.       Η ζήλεια είναι ένδειξη ότι ο σύντροφός σου σε αγαπάει. (ΜΥΘΟΣ)

Ένα μικρό, αλλά σημαντικό ποσοστό θεωρεί τη ζήλεια ως ένδειξη αγάπης (3.9%). Αν και μερικοί άνθρωποι προκαλούν αντιδράσεις ζήλιας για να δουν εάν ο/η σύντροφος ενδιαφέρεται πραγματικά, χρειάζεται να ξεχωρίσουμε τη ζήλεια από την αγάπη. Η ζήλεια είναι μια μορφή συναισθηματικής κακοποίησης, έχει μέσα έλλειψη εμπιστοσύνης, ανασφάλεια και έλεγχο.

8.       Ορισμένες φορές οι γυναίκες προκαλούν τη σεξουαλική βία με τον τρόπο που ντύνονται ή συμπεριφέρονται. (ΜΥΘΟΣ)

Πάνω από το 14% (358 απαντήσεις) θεωρεί πως οι γυναίκες ορισμένες φορές είναι υπαίτιες για τη σεξουαλική βία που υφίστανται. Κάθε γυναίκα έχει το δικαίωμα να ντυθεί όπως θέλει και να επιλέγει τον ερωτικό της σύντροφο. Η φράση του τύπου «πήγαινε γυρεύοντας» επιρρίπτει ευθύνες στο θύμα και δικαιολογεί το δράστη. Για τη ληστεία φταίει ο ληστής, για τη δολοφονία ο δολοφόνος και για το βιασμό ο βιαστής. 

9.       Όταν δύο άτομα βγαίνουν μαζί ή έχουν συντροφική σχέση, δεν μπορεί να υπάρξει βιασμός. (ΜΥΘΟΣ)

Ένα ποσοστό της τάξης του 4.3% (108 απαντήσεις) θεωρεί πως δεν μπορεί να υπάρξει βιασμός μέσα στη σχέση. Φυσικά και μπορεί να υπάρξει βιασμός μέσα στο γάμο και τη σχέση. Οι γυναίκες που βιάζονται από τους συντρόφους τους έχουν τα ίδια δικαιώματα με εκείνες που βιάζονται από αγνώστους. 

10.   Αν το θύμα εγκαταλείψει τον/την βίαιο/-η σύντροφο, η βία θα σταματήσει. (ΜΥΘΟΣ)

Το 32.8% των ερωτηθέντων θεωρεί πως η βία σταματά με την εγκατάλειψη από τη σχέση. Πολλές φορές η βία συνεχίζεται για πολύ καιρό μετά το τέλος της σχέσης, καθώς τότε ο δράστης ενδεχομένως να θέλει να τιμωρήσει το θύμα. Αυτό δεν σημαίνει πως το θύμα δεν μπορεί να προσπαθήσει να εγκαταλείψει μια κακοποιητική σχέση. Με κατάλληλη βοήθεια από επαγγελματίες και συγγενείς ή φίλους, το θύμα μπορεί να φύγει με ασφάλεια. 

11.   Το κακόβουλο κουτσομπολιό και η διάδοση αρνητικών φημών, είναι μορφές βίας. (ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ)

Αν και το 7.9% (200 απαντήσεις) θεωρεί πως το κακόβουλο κουτσομπολιό δεν είναι μορφές βίας, χρειάζεται να επισημάνουμε πως αυτό μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική και συναισθηματική υγεία του θύματος. Συνεπώς καθιστά μορφή ψυχολογικής βίας.

12.   Η σοβαρότητα της σεξουαλικής παρενόχλησης έχει υπερτονιστεί. Οι περισσότερες περιπτώσεις είναι ασήμαντες και δεν είναι τίποτα άλλο από άκακο φλερτ. (ΜΥΘΟΣ)

Σχεδόν το 8% (196 απαντήσεις) θεωρεί πως το άκακο φλερτ διαστρεβλώνεται από τις γυναίκες και ερμηνεύεται ως σεξουαλική παρενόχληση. Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να είναι εφιαλτική, δεν έχει καμία σχέση με το φλερτ, ενώ αφορά στον έλεγχο του θύματος, την κυριαρχία σε αυτό ή την τιμωρία του. Για παράδειγμα χυδαία αστεία, σεξουαλικά υπονοούμενα, ανεπιθύμητα αγγίγματα δεν είναι ενδείξεις άκακου φλερτ.

Πιστεύω ότι κάποια στιγμή στη ζωή μου έχω βιώσει κακοποιητική συμπεριφορά από σύντροφο.

Περισσότερες από τις μισές απαντήσεις (54.6%- 1.381 απαντήσεις) αναφέρουν πως κάποια στιγμή στη ζωή τους έχουν βιώσει κακοποιητική συμπεριφορά από σύντροφο.

Συζήτηση

Αν και έχουν γίνει σημαντικά βήματα γύρω από την ισότητα των φύλων, υπάρχει ακόμα πολύ δρόμος ως προς τον επαναπροσδιορισμό των κοινωνικών αντιλήψεων γύρω από την ανδρική και γυναικεία ταυτότητα και ρόλο. Μέσα από τις 2.531 απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν από το παρόν ερωτηματολόγιο σε αυτή την ηλεκτρονική έρευνα, φαίνεται πως οι πεποιθήσεις των Ελλήνων δεν διαφέρουν από αυτές που ανέδειξε το Ευρωβαρόμετρο για το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών, και δημοσιοποιήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2016. 

Τη στιγμή που το 14% των ερωτηθέντων ενοχοποιεί το θύμα στις περιπτώσεις βιασμού, το 8 % θεωρεί πως η σεξουαλική παρενόχληση έχει υπερτονιστεί και το 4% θεωρεί πως δεν υπάρχει βιασμός μέσα στη σχέση, καταλαβαίνουμε πως υπάρχουν ακόμα κυρίαρχες αντιλήψεις που περιορίζουν τις γυναίκες και τις τοποθετούν σε θέση χαμηλότερα από αυτή των ανδρών. Ενδιαφέρον είναι επίσης το εύρημα πως παραπάνω από τις μισές συμμετέχουσες δηλώνουν πως έχουν βιώσει κακοποιητική συμπεριφορά από σύντροφο κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Το κοινωνικό φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών είναι μεγάλο τόσο εν γένει στην Ευρώπη, όσο και στην Ελλάδα. Τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου[2] είναι πλήρως διαφωτιστικά καθώς αναδεικνύουν πως:

·         1 στις 3 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική ή σωματική βία, ή και τα δύο,

·         1 στις 3 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική κακοποιητική συμπεριφορά από σύντροφο,

·         Πάνω από 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική παρενόχληση,

·         1 στις 20 γυναίκες έχει βιαστεί.

Περιορισμοί

Ένα δείγμα που θα ισοκατένειμε άνδρες και γυναίκες, ενδεχομένως να ήταν πιο αντιπροσωπευτικό. Κατά συντριπτική πλειοψηφία, το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο απαντήθηκε από γυναίκες, αν και υποθέτουμε πως και στην περίπτωση ίσης κατανομής μεταξύ των φύλων, τα αποτελέσματα δεν θα άλλαζαν.

Ο τρόπος με τον οποίο συγκεντρώθηκαν οι απαντήσεις ήταν εξολοκλήρου ηλεκτρονικός, συνεπώς εξαιρέθηκαν όσοι/ες δεν είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο, κατά βάση άνθρωποι από μεγαλύτερες ηλικίες.

Κέντρο Συμβουλευτικής Γυναικών Θυμάτων Βίας Δήμου Καστοριάς

8/3/2017

---

[1] Χρησιμοποιείται το θηλυκό γένος σε όλες τις δηλώσεις, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των απαντήσεων ήταν από γυναίκες

[2] Fundamental Rights Agency (2014), Violence against women: an EU-wide survey

http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2014-vaw-survey-main-results-apr14_en.pdf

http://supportwomenkastoria.blogspot.gr/2017/03/546.html#more