Το συμφέρον του παιδιού κατοχυρώνεται από υπερνομοθετικούς κανόνες (συνταγματικούς, επικυρωμένων διεθνών συμβάσεων και του ενωσιακού δικαίου) ως αόριστη νομική έννοια που διέπει κάθε πράξη ή ρύθμιση σχετική με παιδιά και εξειδικεύεται κατά περίπτωση. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα προστασίας του συμφέροντός του, που ενέχει και δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας του.
Οι υπερνομοθετικοί κανόνες επιβάλλουν σε όλα τα κρατικά όργανα (νομοθέτη, διοίκηση, δικαστήρια) να εξασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων του παιδιού. Διατάξεις που αγνοούν αυτήν την επιταγή είναι ανίσχυρες. Τα δικαστήρια τις παραμερίζουν εφαρμόζοντας προγενέστερες διατάξεις, εξασφαλιστικές των δικαιωμάτων του παιδιού, ή τους υπερνομοθετικούς κανόνες απευθείας. Φαίνεται άσκοπη η υπενθύμιση αυτών των αρχών-θεμελίων της έννομης τάξης μας. Ομως πρόσφατοι νόμοι τις αγνοούν.
Παράδειγμα: ο Ν. 4800/2021 (σχέσεις γονέων και τέκνων). Το νομοσχέδιο επικρίθηκε έντονα από τον νομικό κόσμο, τους επιστήμονες της ψυχικής υγείας και τις γυναικείες οργανώσεις. Κι αυτό λόγω της αλλοίωσης του παιδοκεντρικού χαρακτήρα του Οικογενειακού Δικαίου, ιδίως με την εισαγωγή της αυτόματης από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας, ή συνεπιμέλειας, από όλους τους χωρισμένους γονείς και της μηχανιστικής και δυσεφάρμοστης ρύθμισης της επικοινωνίας με το παιδί.
Τέτοιες ρυθμίσεις θίγουν το συμφέρον του παιδιού και θέτουν σε κίνδυνο παιδιά και μητέρες κατά παράβαση των Συμβάσεων των Ην. Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού και για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας - Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Τις επικρίσεις επιβεβαίωσαν αρμόδια όργανα των Ην. Εθνών με επιστολή προς την κυβέρνηση, που ζήτησαν να γνωστοποιηθεί στη Βουλή, προειδοποιώντας για τη διεθνή ευθύνη της Ελλάδας. Παρόμοια επιστολή έστειλε η πρόεδρος της GREVIO, ελεγκτικού οργάνου της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, υπενθυμίζοντας τον επικείμενο έλεγχο της Ελλάδας. Οι ασυνήθιστες αυτές προληπτικές διεθνείς παρεμβάσεις οφείλονταν στη σοβαρότητα των παραβιάσεων. Εντούτοις αποσιωπήθηκαν (Πρακτικά Ολομ. Βουλής, 20.5.2021, Γ. Ραγκούσης: κατάθεση πρώτης επιστολής, Σπ. Λάππας: αναπάντητη ερώτηση για τη δεύτερη και https://www.efsyn.gr/politiki/boyli/294818_epistoli-kolafos-apo-oie-gia-nomoshedio-synepimeleias).
Νεότερο παράδειγμα: ο νόμος που τροποποιεί τον Κωδ. Πολ. Δικονομίας πρόσθεσε στο άρθρο 950 το εξής εδάφιο: «Η παρεμπόδιση του δικαιώματος προσωπικής επικοινωνίας του γονέα με το τέκνο βεβαιώνεται με έκθεση δικαστικού επιμελητή, ο οποίος παρευρίσκεται κατά τον ορισθέντα χρόνο έναρξης της επικοινωνίας». Αυτό έγινε, κατά την Αιτιολογική Εκθεση, «εν όψει της νέας ρύθμισης για τον καθορισμό του χρόνου επικοινωνίας τουλάχιστον κατά το 1/3 ετησίως (Ν.4800/2021)», ρύθμισης που κατέκριναν τα διεθνή όργανα.
Η διάταξη επικρίθηκε έντονα στην ηλεκτρονική διαβούλευση και στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή, επειδή αναθέτει δικαιοδοτικά καθήκοντα στον δικαστικό επιμελητή. Πράγματι η βεβαίωση της παρεμπόδισης της επικοινωνίας δεν είναι απλή καταγραφή γεγονότων που αντιλήφθηκε ο δικαστικός επιμελητής (μη εμφάνιση του παιδιού, άρνησή του ν’ ακολουθήσει τον γονέα, άρνηση του γονέα να παραδώσει το παιδί).
Είναι κρίση συναγόμενη από αξιολόγηση τέτοιων γεγονότων, κατόπιν εξακρίβωσης των αιτίων τους, με ακρόαση των δύο γονέων και του παιδιού, εφόσον έχει την αναγκαία ωριμότητα. Αυτό είναι έργο του δικαστηρίου στο πλαίσιο της απαιτούμενης από το Σύνταγμα, την ΕΣΔΑ και το ενωσιακό δίκαιο «δίκαιης δίκης». Η έκθεση του δικαστικού επιμελητή είναι απλώς ένα από τα αποδεικτικά στοιχεία που λαμβάνει υπόψη το δικαστήριο. Στην Ολομέλεια της Βουλής (11.10.2021) ο όρος «βεβαιώνεται» έγινε «διαπιστώνεται». Αυτό δεν αλλάζει τίποτε. Η «διαπίστωση» της παρεμπόδισης είναι επίσης κρίση, που ανήκει στο δικαστήριο.
Η παρεμπόδιση της επικοινωνίας συνιστά κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, που μπορεί να οδηγήσει σε αφαίρεσή της από το δικαστήριο (νέο άρθρο 1532 Α.Κ.). Το προαναφερόμενο εδάφιο είναι ανίσχυρο. Ετσι η «διαπίστωση» του δικαστικού επιμελητή δεν θεμελιώνει παρεμπόδιση της επικοινωνίας και δεν έχει καμιά έννομη συνέπεια στην ελληνική έννομη τάξη. Προσβάλλει όμως το συμφέρον του παιδιού και το δικαίωμα δικαστικής προστασίας του επιτείνοντας τη σχετική με το Οικογενειακό Δίκαιο διεθνή ευθύνη της Ελλάδας.
*Δικηγόρος Σοφία Κουκούλη-Σπηλιωτοπούλου*
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου