* Ο τίτλος του κειμένου προέρχεται από την αναφορά/διαμαρτυρία/παράπονο της Μαντώς Μαυρογένους προς τον Όθωνα, στις 30 Μαρτίου 1840.
Του Αριστείδη Χατζή
«Σήμερον επληγώθη ένας στρατιώτης μας, και εφονεύθησαν εις την πόλιν μας δύω γυναίκες» [ Ελληνικά Χρονικά, 23 Σεπτεμβρίου 1825].
«Τα εχθρικά κανονοστάσια δεν έπαυον και σήμερον να πυροβολώσι την πόλιν μας από ώραν εις ώραν· τέσσαρες λοιπόν γυναίκες περιερχόμεναι εις τους δρόμους επληγώθησαν επικινδύνως» [ Ελληνικά Χρονικά, 17 Οκτωβρίου 1825].
«Ο εχθρός εξακολουθεί το κατά της πόλεώς μας πύρ του με την αυτήν μανίαν. Δύω γυναίκες χωρικαί εξεμελίσθησαν από τας εχθρικάς σφαίρας» [ Ελληνικά Χρονικά, 21 Νοεμβρίου 1825].
«Προχθές ο εχθρός μάς έρριψεν ικανάς βόμβας, και κανονίων σφαίρας· κατά δυστυχίαν εφονεύθησαν δύω γυναίκες» [ Ελληνικά Χρονικά, 28 Νοεμβρίου 1825].
«Πυροβολεί μάλλον ο εχθρός με βόμβας· ρίπτει ωσαύτως πολλάς βόμβας και εις την πόλιν· όθεν τέσσαρες γυναίκες, τρία κοράσια και τρία ομοίως νήπια έγιναν θύμα της εκρήξεώς των» [ Ελληνικά Χρονικά, 20 Φεβρουαρίου 1826 – το τελευταίο τεύχος].
«Εχάσαμεν πολλαί αδελφούς και αδελφάς· εμείναμεν άλλαι ορφαναί, και χωρίς καμμίαν καταφυγήν. Δεν υπήρξεν, ίσως, δυστυχία εις τον κόσμον, την οποίαν να μην υποφέραμεν ή ημείς ή άλλαι ομογενείς μας. Καμμία ποιητών φαντασία, νομίζομεν, δεν ημπορεί να πλάση κακά μήτε τόσον φοβερά μήτε τόσον ελεεινά, όσον ημείς πραγματικώς και τα είδομεν εις άλλας, και τα εδοκιμάσαμεν αι ίδιαι» [ Ευανθία Καΐρη, 17 Απριλίου 1825].
Ποιες ήταν αυτές οι ανώνυμες γυναίκες που τις έπαιρναν τα αδέσποτα βόλια και τα θραύσματα από τις βολές των κανονιών στο πολιορκημένο Μεσολόγγι; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Ποιες ήταν οι αμέτρητες γυναίκες που βιάστηκαν, βασανίστηκαν, πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα, σφαγιάστηκαν ή πέθαναν από τις κακουχίες και την πείνα; Γνωρίζουμε ελάχιστα ονόματα. Άλλωστε συνήθως μιλάμε για τα γυναικόπαιδα – οι γυναίκες, αθώες, άβουλες, αδύναμες, είναι σαν τα παιδιά στα μάτια των ανδρών. Είναι τα θύματα κάθε πολέμου. Όμως οι γυναίκες του 1821 δεν ήταν μόνο θύματα.
Δεν υπάρχει καμία επανάσταση στην οποία οι γυναίκες δεν είχαν σημαντικό ρόλο. Δεν εννοώ τις Παριζιάνες που έπλεκαν καθώς έπεφτε η γκιλοτίνα στο Παρίσι, ούτε τις σοφές συζύγους του John Adams και του Joseph Warren. Η Γαλλική και η Αμερικανική Επανάσταση θα μπορούσαν να πετύχουν και χωρίς αυτές. Εννοώ τις άγνωστες γυναίκες, οι οποίες στήριξαν κάθε στιγμή της καθημερινότητας του πολέμου και χωρίς αυτές καμία επανάσταση δεν θα μπορούσε ποτέ να πετύχει.
Ας πάρουμε το παράδειγμα της Ελληνικής Επανάστασης. Εννοώ τις γυναίκες που κρατούσαν το σπίτι, το χωράφι, τα ζώα και κυρίως τα παιδιά όσο οι άνδρες τους πολεμούσαν και έλειπαν για μήνες ή και χρόνια. Τις γυναίκες που εργάζονταν στους μπαρουτόμυλους της Δημητσάνας ή έφτιαχναν παξιμάδια στα νησιά για τα πληρώματα του στόλου, που έραβαν ρούχα και φρόντιζαν πληγωμένους, που έψηναν ψωμί και μετέφεραν μηνύματα, που κουβαλούσαν «ζωοτροφές» σε μεγάλες αποστάσεις, που πρόσφεραν καταφύγιο, που διαχειρίζονταν τον θάνατο των συζύγων, των γονιών τους, των αδελφών και των παιδιών τους. Τις γυναίκες που βρίσκονταν στις μάχες ως σύντροφοι αλλά και συνεργάτες των αγωνιστών (όπως η Ελένη Βάσσου που θαύμασε τόσο ο Σατωβριάνδος) αλλά και τις γυναίκες που πολεμούσαν οι ίδιες, όπως οι Σουλιώτισσες που επιβίωναν σε κάθε χαλασμό κουβαλώντας πάντα μαζί τους τα παιδιά τους ή οι Μανιάτισσες που πολεμούσαν σαν λιοντάρια, όπως η Κωνσταντίνα Ζαχαριά, η Σταυριάνα Σάββαινα και η Πανωραία Βοζίκη. Κι άλλες, όπως η Θρακιώτισσα καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη που έσωσε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τους άντρες του ή η περίφημη Ασήμω Λιδωρίκη, η εντυπωσιακή σύζυγος του Γιάννη Γκούρα που οι Γάλλοι φιλέλληνες την έβλεπαν με θαυμασμό να τριγυρνάει στην πολιορκημένη Ακρόπολη ζωσμένη το σπαθί του νεκρού άντρα της (τη βλέπουμε κι εμείς σήμερα έτσι όπως τη φαντάστηκε στον καθηλωτικό πίνακά του ο Nicolas Gosse). Γυναίκες που χρηματοδοτούν τον Αγώνα, όπως η Μαριγώ Ζαραφοπούλα. Γυναίκες λόγιες, όπως η 26χρονη Ευανθία Καΐρη, που στις 17 Απριλίου του 1825 θα απευθύνει επιστολή στις Ευρωπαίες φιλελληνίδες. Μια επιστολή που θα υπογράψουν 33 Ελληνίδες, οι περισσότερες κόρες, αδελφές και σύζυγοι των πρωταγωνιστών της Επανάστασης και που θα δημοσιευθεί στις μεγαλύτερες εφημερίδες της Ευρώπης.
Οι σημερινοί Έλληνες, αλλά κυρίως οι Ελληνίδες, το αναγνωρίζουν αυτό και ανέβασαν τις δύο διασημότερες γυναίκες-πρωταγωνίστριες της Επανάστασης, τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τη Μαντώ Μαυρογένους στην τρίτη και τη δέκατη θέση αντίστοιχα, της δημοσκόπησης που έκανε το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ). Το 50% των νέων ατόμων (και το 60% των νέων γυναικών) δηλώνει αυθόρμητα, όταν ερωτάται ποιους ήρωες θυμάται, «την Μπουμπουλίνα». Αυτό που προκύπτει από τη δημοσκόπηση του ΚΕΦίΜ είναι πρωτοφανές και μάλιστα για επανάσταση των αρχών του 19ου αιώνα. Δεν θα συναντήσετε γυναικεία ονόματα τόσο οικεία στον μέσο Γάλλο ή Αμερικανό για τις δικές τους Επαναστάσεις. Μας δείχνει αυτό το πόσο σύνθετη, πόσο πρωτοποριακή, πόσο συναρπαστική είναι η δική μας Επανάσταση.
Πηγή: vice.com -
Ο Αριστείδης Χατζής είναι καθηγητής Πανεπιστημίου και μέλος της Ολομέλειας της Επιτροπής «Ελλάδα 2021»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου