Όσο απίστευτο κι αν φαίνεται, ζούμε στην εποχή όπου γνωρίζουμε περισσότερα για τις ιδιότητες της ντομάτας παρά για τις ιδιότητες του μητρικού γάλακτος. Στην εποχή όπου η έρευνα για την επίδραση των φαρμάκων εξακολουθεί να επικεντρώνεται σε ομάδες αντρών παρά ορμονικά «δύσκολων» να κατηγοριοποιηθούν σε κλινική έρευνα γυναικών. Στην εποχή όπου αν είσαι γυναίκα έχεις 70% περισσότερες πιθανότητες να τραυματιστείς σε αυτοκινητικό δυστύχημα, γιατί οι μηχανισμοί ασφαλείας έχουν σχεδιαστεί στις διαστάσεις του μέσου άντρα.
Το επιχείρημα για την κατάκτηση της ισότητας εύκολα καταρρίπτεται από τα ίδια τα γεγονότα. Η πρόοδος στην ισότητα των φύλων δεν είναι ούτε τελολογική ούτε αναπόφευκτη. Κατ’ ακρίβεια, τα επιτεύγματα της τεχνητής νοημοσύνης στη δημιουργία ενός «καινούργιου, θαυμαστού κόσμου», θα μπορούσαν να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα και δεν αποτελούν πανάκεια για την εξάλειψη στρεβλώσεων, όπως η έμφυλη ανισότητα.
Οι αλγόριθμοι
Κι όμως, οι αλγόριθμοι, θα ακούσουμε συχνά, ούτε έχουν, ούτε αναγνωρίζουν φύλο. Δεν προωθούν προκαταλήψεις. Μας βοηθούν να εντοπίσουμε και να εξαλείψουμε τη ρητορική μίσους, τον σεξισμό, τον ρατσισμό. Μπορούν όμως οι αλγόριθμοι να παραμείνουν αντικειμενικοί, αν σχεδιάζονται κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση των προγραμματιστών τους; H αναστολή της χρήσης του αλγόριθμου της Amazon για αμερόληπτες προσλήψεις προσωπικού μαρτυρεί το αντίθετο, αφού το σύστημα μεροληπτούσε επανειλημμένα υπέρ των αντρών, μια και είχε εκ των προτέρων προγραμματιστεί να δουλεύει με νόρμα τα ανδρικά παρά τα γυναικεία βιογραφικά.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των World Economic Forum – Linked In, ο παγκόσμιος διαχωρισμός των εργαζομένων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), κυμαίνεται σε ποσοστό 78% άντρες-22% γυναίκες. Αν όμως εξετάσουμε τους κολοσσούς που ηγούνται στις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, όπως η Google και η Facebook, το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών πέφτει στο 10%. Κι αν εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας, ακόμη πιο συγκεκριμένα, στον εξειδικευμένο τομέα της πληροφορικής, εκεί όπου κατά κύριο λόγο σχεδιάζονται τα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης πριν εφαρμοστούν στην υπόλοιπη αγορά, οι άντρες είναι σχεδόν πέντε φορές περισσότεροι από ό,τι οι γυναίκες.
Γιατί μας ανησυχεί, όμως, τόσο πολύ η απουσία ή ακόμα και η υποβάθμιση των γυναικών στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης; Πρωτίστως, γιατί τα έμφυλα στερεότυπα που ενστερνίζονται οι άντρες ειδικοί της τεχνητής νοημοσύνης απαράβατα μεταφέρονται και στα ρομπότ που κατασκευάζουν και στους ρόλους που τους αποδίδονται. Με τον ίδιο τρόπο που το 96% των γραμματέων-προσωπικών βοηθών είναι γυναίκες στις ΗΠΑ, φτιάχνουμε θηλυκούς βοηθούς, όπως η Σίρι και η Αλέξα, όμορφα θηλυκά ρομπότ, όπως η Σοφία, ακόμα και θηλυκούς συνοδούς σεξουαλικής συνομιλίας (τα λεγόμενα sexbots). Αντιστοίχως, το παρόμοιο υψηλό ποσοστό ανδρών στο πυροσβεστικό σώμα, δημιουργεί ρομπότ διάσωσης ή μηχανές που χρησιμοποιούνται στο πεδίο της μάχης, με αντρικά ονόματα και χαρακτηριστικά. Με τη διαιώνιση τέτοιων στερεοτύπων, ο «θαυμαστός, καινούργιος κόσμος» που σχεδιάζεται μέσω τεχνητής νοημοσύνης παραμένει θαυμαστός μεν, αλλά μάλλον όχι καινούργιος.
Εργατικό δυναμικό
Δεύτερο, η τελευταία έρευνα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων της ΕΕ (EIGE) δείχνει ξεκάθαρα ότι αύξηση του ποσοστού του γυναικείου δυναμικού που εργάζεται στους τομείς STEM (Science, Technology, Engineering, Math), συμβάλλει στην αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας, γιατί ενεργοποιείται πιο παραγωγικά και δη ανταγωνιστικά μέρος του ανθρωπίνου δυναμικού, το οποίο προηγουμένως απασχολείτο σε λιγότερο κερδοφόρους τομείς. Η πιο πάνω έρευνα πρέπει να απασχολήσει ιδιαίτερα την Ελλάδα και την Κύπρο, όπου το ποσοστό του εργατικού δυναμικού στον τομέα STEM παραμένει χαμηλό, με τις δύο χώρες να χαρακτηρίζονται ουραγοί της ΕΕ.
Σύμφωνα με τον Δείκτη Ισότητας του EIGE (2019), στην Κύπρο μόνο το 4% των γυναικών και το 27% των αντρών απασχολούνται στον τομέα STEM. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Ελλάδα είναι 4% με 20%. Οι γυναίκες σε Κύπρο και Ελλάδα παραμένουν εγκλωβισμένες σε χαμηλότερα αμειβόμενους τομείς, όπως ο τομέας της υγείας/κοινωνικής εργασίας/εκπαίδευσης. Το πρόβλημα με αυτή τη διαπίστωση παραμένει ο αποκλεισμός του γυναικείου φύλου από τα επαγγέλματα του μέλλοντος, όπου η ανεργία θα είναι χαμηλότερη και οι μισθοί υψηλότεροι, αλλά και οι δεξιότητες θα μεταφέρονται πιο εύκολα και θα εφαρμόζονται σε όλους τους επαγγελματικούς τομείς. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να μεταφραστεί σε αύξηση (και όχι μείωση, όπως κάποτε θα αναμενόταν) του μισθολογικού χάσματος, του χάσματος στις συντάξεις και στις αποταμιεύσεις, στην αυξημένη πιθανότητα φτώχειας στις γυναίκες τρίτης ηλικίας.
Μπορεί το χάσμα να κλείσει από μόνο του; Ασφαλώς όχι. Πρόσφατα αποτελέσματα του τεστ PISA, ανάμεσα σε εφήβους ηλικίας 15 ετών, στις χώρες του OECD, καταδεικνύουν ένα ανησυχητικό παγκόσμιο φαινόμενο – εν απουσία οποιασδήποτε αλλαγής στον τομέα του επαγγελματικού προσανατολισμού, δέκα φορές περισσότερα αγόρια ενδιαφέρονται να σπουδάσουν στον τομέα της Πληροφορικής από ό,τι κορίτσια. Αν συνυπολογίσουμε και το λεγόμενο «honeypot effect», δηλαδή τη μετατόπιση του ανδρικού εργατικού δυναμικού σε συγκεκριμένους τομείς μόλις οι μισθοί και τα ωφελήματα αυξηθούν, τα συμπεράσματα γίνονται ακόμη πιο δυσοίωνα για τους δείκτες οικονομικής ισότητας. Καθόλου τυχαίο ότι στις ΗΠΑ ο αριθμός των γυναικών που αποφοιτούν με πτυχίο Πληροφορικής έχει κατ’ ακρίβεια μειωθεί παρά αυξηθεί τα τελευταία τριάντα χρόνια. Ακόμη και στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.
Ο δρόμος για την ισότητα παραμένει ακόμη μακρύς.
* Co-founder της πρωτοβουλίας Unlocking Female Leadership
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου