Γράφει η Αναστασία-Μαρία Δημοπούλου, Υπ. Διδάκτωρ Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών
Η τελευταία περίοδος που διανύουμε δεν έχει στιγματιστεί μόνο για την παγκόσμια υγειονομική κρίση αλλά για την ισχυρή κοινωνική κρίση που έχει προκληθεί. Οι πολίτες αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε νέες κοινωνικές φόρμες, οι οποίες εμπερικλείονται στη φράση «μένουμε σπίτι».
Για τους περισσότερους ανθρώπους, η οικεία τους είναι η «φωλιά» τους, ο χώρος δηλαδή που νιώθουν πιο ασφαλείς και προστατευμένοι. Η περιπέτεια με τον κορονοϊό τους έδωσε την ευκαιρία να πλησιάσουν τους προσφιλείς τους ανθρώπους και να μοιραστούν ευχάριστες στιγμές που ουδέποτε άλλοτε δεν θα είχαν την ευκαιρία. Αυτό όμως δεν ισχύει για όλους. Για πολλούς το σπίτι τους είναι η φυλακή τους και οι άνθρωποι μέσα σε αυτό οι τύραννοί τους. Έτσι, μια οικογενειακή σχέση μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μια αρρωστημένη σχέση θύτη-θύματος.
Ως «Οικογένεια ή κοινότητα» νοείται η κοινωνική μονάδα που αποτελείται από συζύγους ή πρόσωπα που συνδέονται με σύμφωνο συμβίωσης ή γονείς ή συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους. Ν. 4531/2018 στο άρθρο 3 παρ.2 που τροποποίησε τον Ν. 3500/2006).
Η ενδοοικογενειακή βία συνίσταται τόσο στις φυσικές (σωματικές) επιθέσεις, όσο και σε άλλες βλαπτικές συμπεριφορές, όπως είναι η ψυχολογικές μέσω της συναισθηματικής κακομεταχείρισης, της οικονομικής αποστέρησης, της οικιακής αιχμαλωσίας και των απειλών εναντίον των μελών της οικογένειας. Περιλαμβάνει δηλαδή, σκόπιμες επιθέσεις που στοχεύουν στην πρόκληση ψυχικού πόνου ή σωματικής βλάβης σε μέλη-θύματα της οικογένειας. Πολλές φορές συνδυάζει την παραδοσιακή μορφή βίας (ανθρωποκτονία, βιασμό, επίθεση, απειλή) με χρόνιες ενδοοικογενειακού χαρακτήρα συγκρουσιακές καταστάσεις συγκρουσιακές καταστάσεις, όπως π.χ. η σεξουαλική παρενόχληση, η ομηρία, ο εκφοβισμός, οι απειλές άσκησης βίας, οι οποίες αποκτούν προοδευτικά ενδημική μορφή τόσο στα πλαίσια μιας οικογένειας όσο και στα πλαίσια μιας μόνιμης ερωτικής σχέσης.
Ο κακοποιός ή ο κακομεταχειριζόμενος διαθέτει διαρκή πρόσβαση επί του θύματος και γι αυτό, η ενδοοικογενειακή βία δεν αποτελεί ένα απομονωμένο ή μεμονωμένο γεγονός, αλλά ένα πλαίσιο επαναλαμβανόμενων επεισοδίων και πολλαπλών τακτικών βίας. Στη νομοθεσία είναι εξαιρετικά δύσκολο να τυποποιηθούν οι τακτικές των καταστάσεων ενδοοικογενειακής βίας, οι οποίες αποτυπώνονται συνήθως στις συναφείς εμπειρίες των θυμάτων, όπως λ.χ. είναι η συναισθηματική κακομεταχείριση, η ψυχολογική κακοποίηση κ.ά, που συχνά συνοδεύουν τις σκληρές όψεις της φυσικής βιαιοπραγίας.
Τα περισσότερα θύματα χρησιμοποιούν διαφορετικές στρατηγικές για την απόκρουση των βιαιοπραγιών σε βάρος τους, οι οποίες κυμαίνονται από την αποφυγή εμπλοκής τους σε ενδοοικογενειακές συγκρούσεις καταστάσεις έως τη συγχώρεση του δράστη και τη λήθη του βίαιου επεισοδίου. Πάντως, τα τέκνα που υφίστανται ή γίνονται μάρτυρες πράξεων της ενδοοικογενειακής βίας επηρεάζονται βαθύτερα και σε μακροπρόθεσμη βάση και η δυσλεξία, οι τάσεις αυτοκαταστροφής, η μελαγχολίαή και οι επιθετικές συμπεριφορές προς τον έξω κόσμο, συχνά μάλιστα, χωρίς εμφανές και λογικό κίνητρο .
Όμως η παράγραφος 2 του άρθρου 312 νέου Π.Κ. οριοθετεί και ρυθμίζει πλέον την ποινική κύρωση όταν οι παραπάνω πράξεις τελούνται σε βάρος της συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος της συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης χωρίς φυσικά στη περίπτωση αυτή να πρέπει το θύμα να αποδείξει την αδύναμη θέση του. Επισημαίνεται ότι η τέλεση των ως άνω πράξεων σε βάρος εγκύου συνιστά και επιβαρυντική περίσταση.
Οι νέες διατάξεις που περιέρχονται στο άρθρο 312 ΠΚ καλύπτουν ορισμένες μορφές εμφάνισης της ενδοοικογενειακής βίας. Εν όψει και του σκοπού της νέας αυτής διάταξης όπως αποτυπώθηκε και στην αιτιολογική έκθεση του νέου Π.Κ. θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι το νέο άρθρο 312 ΠΚ υπερισχύει των διατάξεων του Νόμου 3500/2006, ο οποίος εμφανίζεται μόνο για όσα θύματα ενδοοικογενειακής βίας δεν καλύπτονται από το άρθρο 312 Π.Κ. ή για όσες συμπεριφορές δεν καλύπτονται από αυτόν.
Σε σχέση με τις δικονομικές διατάξεις του Ν. 3500/2006 θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι εφαρμόζονται για όλες τις εγκληματικές πράξεις που περιγράφονται στο Ν. 3500/2006 ακόμα κι αν για κάποιες από αυτές η ποινική κύρωση είναι εκείνη του άρθρου 312 ΠΚ. Επομένως, η νέα διάταξη (312 ΠΚ) αφενός δεν καταργεί το προγενέστερο νόμο αλλά ως ειδικότερη υπερισχύει έναντι αυτού!
Το θύμα που υπάγεται στο αδίκημα του άρθρου 312 ΠΚ καλύπτεται από τις δικονομικές προδιαγραφές και την προβλεπόμενη δικονομική διαδικασία που περιγράφεται στο Νόμο 3500/2006, δηλαδή σύμφωνα με το άρθρο 17 για τα εγκλήματα των άρθρων 6,7,8,9 η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπαγγέλτως και δεν χρειάζεται έγκληση ενώ εφαρμόζεται η αυτόφωρη διαδικασία, αποτρέποντας με αυτόν τον τρόπο κάθε συναλλαγή ή προσπάθεια επηρεασμού του παθόντος εκ μέρους του δράστη προκειμένου ο τελευταίος να αποφύγει την τιμωρία του.
Η αστικής δικονομικής φύσεως διάταξη του ν.3500/2006, στο άρθρο 15, προβλέπει την περίπτωση της προσωρινής ρύθμισης της κατάστασης με ασφαλιστικά μέτρα (735 ΚΠολΔ), όπως απομάκρυνση από συζυγική εστία ή απαγόρευση προσέγγισης κατοικίας, ενώ παράλληλα δημιουργεί ισχυρό κλονισμό του γάμου (1439 ΑΚ) ή ακόμα οδηγεί και στην άρση της επιμέλειας τέκνων (1532ΑΚ).
Βέβαια, σύμφωνα με το άρθρο 11 του Ν. 3500/2006 έχει προβλεφθεί ο θεσμός της διαμεσολάβησης, ο οποίος αποτελεί βασική έκφανση της συμφιλιωτικής δικαιοσύνης που κατατείνει στη συνδιαλλαγή δράστη και θύματος και λειτουργεί ως μια εναλλακτική προς τη διεξαγωγή της ποινικής δίκης διαδικασία και εφαρμόζεται μόνο εφόσον τα εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας έχουν πλημμεληματικό χαρακτήρα.
Η ενδοοικογενειακή βία τις περισσότερες φορές εμφανίζεται με τη μορφή αφανούς εγκληματικότητας. Το θύμα συμβιβάζεται με την κατάσταση, αρνείται να αντιδράσει ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί ότι δημιουργείται ισχυρό συναισθηματικό δέσιμο μεταξύ αυτού και του θύτη («Σύνδρομο της Στοκχόλμης»).
Η πανδημία κάποια στιγμή θα κατασταλεί, η κακοποίηση όχι. Μη σιωπάς…. Αντέδρασε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου