Grace Hartigan (1922–2008), «Masquerade», 1954
MUSEUM OF FINE ARTS, BOSTON
Με περισσότερα από 250 έργα –που προέρχονται κυρίως από τη συλλογή του πρωτοποριακού μουσείου στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ– γέμισε η πτέρυγα του τρίτου ορόφου, η οποία επανασχεδιάστηκε, εστιάζοντας στο έργο 100 και πλέον γυναικών καλλιτεχνών που έζησαν και δημιούργησαν στην Αμερική τον 20ό αιώνα. Στόχος της έκθεσης, να υποστηριχθεί η ισότητα των φύλων και η διαφορετικότητα, καθώς τον επόμενο χρόνο συμπληρώνονται 100 χρόνια από τότε που οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου σε ολόκληρη τη χώρα, με τη 19η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος, έπειτα από αγωνιστικές διεκδικήσεις και σκληρές μάχες.
Η ιστορία μάς έχει διδάξει πως για αιώνες οι γυναίκες καλλιτέχνες αγωνίζονταν για την αναγνώριση του έργου τους πολύ περισσότερο από τους άνδρες συναδέλφους τους. Σε όλες τις εποχές και σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου μας. Η μελέτη της παγκόσμιας ιστορικής πραγματικότητας έρχεται και μας αποκαλύπτει πως τα κορίτσια δεν είχαν τα ίδια δικαιώματα ακόμα και στη βασική εκπαίδευση, πόσο μάλλον στη διδαχή και την προσβασιμότητα στην τέχνη και τους χώρους όπου παράγεται και εκτίθεται.
Οι έμφυλες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και των κοριτσιών υφίσταντο σε όλες τις κοινωνίες και κοινωνικές τάξεις, με αποτέλεσμα να μη δίνονται οι ίδιες ευκαιρίες σε όλους.
Lorna Simpson (1960), «She», 1992
MUSEUM OF FINE ARTS, BOSTON
Στη χώρα μας, το 1894, το Πολυτεχνείο καλείται να αντιμετωπίσει άμεσα το ζήτημα της φοίτησης των γυναικών ως το «Ανώτερο Σχολείο» όπου υπήρχε Τμήμα Ωραίων Τεχνών που δίδασκε ζωγραφική, αγαλματοποιία, χαρακτική και φωτογραφία.
Τότε θα συσταθεί Τμήμα Γραφικής και Πλαστικής διά Νεανίδας και εφτά χρόνια αργότερα, το 1901, θα επιτραπεί η μεικτή φοίτηση στην εκκολαπτόμενη Σχολή Καλών Τεχνών, η οποία μάλιστα το 1910 αυτονομείται από το Τμήμα Βιομηχανικών Τεχνών. Για να κατανοήσουμε τη δυσμενή θέση των γυναικών στην Ελλάδα, ας αναλογιστούμε πως μόλις το 1953 ψήφισαν πρώτη φορά σε εθνικές εκλογές –σε επαναληπτική εκλογή– και συμμετείχαν κανονικά μόλις το 1956.
Alice Neel (1900–1984), «Linda Nochlin and Daisy», 1973.
MUSEUM OF FINE ARTS, BOSTON
Στο Σύνταγμα του 1975 καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δύο φύλων, όμως ας μην ξεχνάμε πως στην πραγματική ζωή τα πράγματα, οι νοοτροπίες και αγκυλώσεις εξακολουθούν να υφίστανται, καθώς π.χ. στην εκπαίδευση μέχρι και τη δεκαετία του 1980 –δηλαδή προς το τέλος του 20ού αιώνα– υπήρχαν ακόμη αυστηρά σχολεία θηλέων και αρρένων.
Στο κόσμο ολόκληρο και στις δυτικές κοινωνίες δόθηκαν σκληροί αγώνες για να μπορέσουν οι γυναίκες να σταθούν με ίσα δικαιώματα και αξιώσεις μπροστά στους νόμους των κρατών και της ανδροκρατούμενης εξουσίας. Νεκρές και φυλακισμένες αγωνίστριες μετρούν τα φεμινιστικά κινήματα στις αρχές του 20ού αιώνα τόσο στη Βρετανία όσο και στις ΗΠΑ. Οι Σουφραζέτες διεκδίκησαν το δικαίωμα ψήφου το οποίο κέρδισαν έπειτα από αγωνιστικές διεκδικήσεις και σκληρές μάχες το 1918 στη Γηραιά Αλβιώνα και με την περίφημη 19η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος το 1920 στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού.
Georgia O'Keeffe (1887–1986), «Deer's Skull with Pedernal», 1936
MUSEUM OF FINE ARTS, BOSTON
Και στον κόσμο της Τέχνης; Τα θέματα εδώ είναι ακόμα χειρότερα μέχρι τις μέρες μας. Για αιώνες οι γυναίκες δημιουργοί έχουν αγνοηθεί, παραμεληθεί, πατροναριστεί, παραγκωνιστεί και τελικά αποθαρρυνθεί από την τέχνη και τον κόσμο της. Σήμερα το 96% όλων των καλλιτεχνημάτων που πωλούνται σε δημοπρασίες είναι έργα από άνδρες δημιουργούς. Το 46% των Αμερικανών καλλιτεχνών είναι γυναίκες, αλλά μόλις το 13% των αμερικανικών καλλιτεχνικών εκθέσεων τις αφορούν. Να αναφέρουμε βέβαια πως οι γυναίκες δημιουργοί καταλαμβάνουν μόλις το 4% στα εκθέματα των μουσείων του κόσμου. Απογοητευτικό πραγματικά, καθώς σκεφτόμαστε τους αποκλεισμούς στην εκπαίδευση αλλά και τη στέρηση της ελεύθερης έκφρασης που υφίστανται όλες οι γυναίκες διαχρονικά.
Lee Bontecou (1931), Untitled, 1967
MUSEUM OF FINE ARTS, BOSTON
Αυτήν την εποχή και με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη θεμελίωση του δικαιώματος ψήφου των Αμερικανίδων, το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης (MFA) θέλησε να δώσει χώρο και λόγο αποκλειστικά στις γυναίκες δημιουργούς.
Ακόμα και σε αυτό το πρωτοποριακό πραγματικά μουσείο της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ, οι γυναίκες δημιουργοί αντιπροσωπεύουν μόνο το 8% της συλλογής του. Φαίνεται όμως αποφασισμένο να αλλάξει θέση και στάση σε όλη αυτή την πραγματικότητα που παγιώνεται στις μεγάλες αίθουσες και γκαλερί.
Με μια θεαματική επανεγκατάσταση των έργων στον τρίτο όροφο της πτέρυγας για την Αμερικανική Τέχνη του 20ού αιώνα έρχεται να υποστηρίξει τη διαφορετικότητα αλλά και την ισότητα των φύλων. Με τίτλο «Women Take the Floor», γεμίζοντας 7 θεματικές γκαλερί με περισσότερα από 250 έργα που προέρχονται κυρίως από τη συλλογή του μουσείου, εστιάζει στην υποεκπροσωπούμενη δουλειά και ζωή των γυναικών καλλιτεχνών της Αμερικής του προηγούμενου αιώνα.
Andrea Bowers (1965), «Trans Liberation: Building a Movement (Cece McDonald)», 2016
MUSEUM OF FINE ARTS, BOSTON
Ο διαδραστικός σχεδιασμός και προγραμματισμός δημιουργεί έναν δυναμικό χώρο, όπου οι θεατές κατά τη διάρκεια της έκθεσης –που θα συνεχιστεί για μακρύ διάστημα, μέχρι τις 3 Μαΐου 2021– θα έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν και νέα έργα που θα εμπλουτίζουν τα ήδη υπάρχοντα σε μια κυκλική ανανέωση.
Sheila Hicks (1934) «Bamian», 1968
MUSEUM OF FINE ARTS, BOSTON
Οι θεματικές ενότητες που παρουσιάζονται δίνουν τη δυνατότητα να απολαύσουμε 100 και πλέον καλλιτέχνιδες σε μια χρονολογική σειρά και δημιουργική συνάφεια.
● Στην πρώτη γκαλερί, με τίτλο «Women on the Move: Art and Design in the 1920s and ’30s», συναντάμε σπουδαίες δημιουργούς όπως οι Georgia O’Keeffe, Ruth Reeves και Lois Mailou Jones καθώς και άλλες γυναίκες, των οποίων το έργο είχε υποεκτιμηθεί και οι οποίες δημιούργησαν κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την παροχή ψήφου στις γυναίκες. Πολλές γυναίκες εκείνη την εποχή άσκησαν πολύ επιτυχημένα επαγγελματική σταδιοδρομία ως επαγγελματίες καλλιτέχνιδες και σχεδιάστριες, καθώς ένας άνεμος αλλαγής παρέσυρε την αμερικανική κοινωνία, αλλάζοντας τις κρατούσες νοοτροπίες εξαιτίας του γεγονότος αυτού.
● Το «No Man’s Land» είναι αφιερωμένο στις δημιουργούς που εμφάνισαν στα έργα τους τοπία με νοηματικές μεταφορές, πίνακες με χρήση συμβόλων που αναδεικνύουν τις εμπειρίες των γυναικών, δηλαδή φέρνουν τη γυναικεία ματιά του κόσμου μας και προβάλλεται η ψυχή της πραγματικότητας αποκλειστικά με άρωμα γυναίκας. Τα έργα αυτής της συλλογής καλύπτουν όλο τον 20ό αιώνα και περιλαμβάνουν ένα πρόσφατα αποκτημένο ζωγραφικό έργο της Luchita Hurtado καθώς και έργα ζωγραφικής της Georgia O’Keeffe και της Loren MacIver.
● Η συνέχεια, με το «Beyond the Loom: Fiber as Sculpture / Subversive Threads». Η εντυπωσιακή συλλογή των πρωτοπόρων καλλιτεχνών της υφαντικής τέχνης, όπως οι Lenore Tawney, Sheila Hicks και Olga de Amaral, που επαναπροσδιόρισαν τις δεκαετίες του 1960 και 1970 τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα σε μνημειώδη γλυπτά αλλά και εισήγαγαν σύγχρονες τεχνικές και τεχνάσματα φτάνοντας στον μινιμαλισμό. Θα ακολουθήσει την άνοιξη μια δεύτερη εναλλαγή στον χώρο της γκαλερί με σύγχρονους καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν το μέσο των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων (κεντήματα, ύφανση, τυπωμένο ύφασμα και συρραπτόμενα υφαντά) για να αμφισβητήσουν τις έννοιες της ταυτότητας, του φύλου και της πολιτικής.
● Ο κεντρικός χώρος φιλοξενεί το «Women Depicting Women: Her Vision, Her Voice», με εικόνες γυναικών που δημιουργήθηκαν από γυναίκες. Τα έργα ποικίλλουν σε χρόνο και τόπο, καθώς και σε κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά πλαίσια, μέσα στα οποία δημιουργήθηκαν, για να αντιπροσωπεύουν την ποικιλομορφία των προσεγγίσεων που έχουν υιοθετήσει οι γυναίκες στην αντιγραφή του φύλου τους. Περιλαμβάνονται διάσημα έργα όπως το «Dos Mujeres (Salvadora y Herminia)» της Frida Kahlo και τo «Linda Nochlin and Daisy» της Alice Neel. Σε ένα βίντεο που προβάλλεται στην γκαλερί, η Porsha Olayiwola, ποιήτρια που ζει και εργάζεται σήμερα στην πόλη της Βοστόνης, εκτελεί επιτυχημένα μια περφόρμανς «γράφοντας» ένα ποίημα κατακερματισμένο με σημειώματα σε τοίχους για να δώσει έμφαση στο φεμινιστικό κίνημα που απαιτούσε τότε ψήφο· ουσιαστικά είναι ένας ύμνος για τις γυναίκες, δημιουργημένος ειδικά για την έκθεση. Οι επισκέπτες καλούνται επίσης να συμμετάσχουν σε αυτό μέσω ενός διαδραστικού τοίχου σχολίων.
● Στη συνέχεια, το «Women of Action». Αυτή η συλλογή αναγνωρίζει τη συνεισφορά των Joan Mitchell, Grace Hartigan, Helen Frankenthaler, Elaine de Kooning και άλλων στη διαμόρφωση και την επέκταση της ζωγραφικής δράσης (Action painting ή gestural abstraction) στα μέσα του 20ού αιώνα, μια κίνηση και ύφος στο οποίο το χρώμα μπαίνει με κίνηση αυθόρμητα στον καμβά ή με πιτσίλες, αντί να μπαίνει προσεκτικά, τεχνική που συνήθως πιστώνεται στους άνδρες ομολόγους τους.
● Τρεις επιτυχημένες επιχειρηματίες που ίδρυσαν εργαστήρια εκτύπωσης στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και του 1960 παρουσιάζονται στο «Women Publish Women: The Print Boom». Η Tatyana Grosman της Universal Limited Art Editions (Νέα Υόρκη), η June Wayne της Tamarind Lithography (Λος Αντζελες) και η Kathan Brown της Crown Point Press (Σαν Φρανσίσκο) είναι οι γυναίκες που αναζωογόνησαν μαζί με άλλους την αμερικανική χαρακτική τέχνη.
● Και, τέλος, «Women and Abstraction at Midcentury» που ρίχνει μια εμπεριστατωμένη ματιά στην «αφαίρεση». Την αφηρημένη τέχνη που δημιούργησαν γυναίκες καλλιτέχνες που ανασχημάτισαν τον φυσικό κόσμο μας για να εκφραστούν μέσα από ένα ευρύ φάσμα μέσων, όπως η ζωγραφική, οι εκτυπώσεις, τα υφάσματα, τα κεραμικά, τα έπιπλα και τα κοσμήματα. Ανάμεσά τους οι ζωγράφοι Carmen Herrera, Esphyr Slobodkina και Maud Morgan, οι σχεδιάστριες Greta Magnusson-Grossman και Olga Lee αλλά και οι Claire Falkenstein, Laura Andreson και Margaret de Patta που συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη του studio craft κινήματος.
Η έκθεση στοχεύει να αφηγηθεί ξανά την ιστορία της τέχνης και να ρίξει άπλετο φως στις δημιουργίες των γυναικών καλλιτεχνών που η δουλειά τους πέρασε πολλές φορές αόρατη ή υποτιμήθηκε τον περασμένο αιώνα, τώρα, σήμερα που το κίνημα #metoo γιγαντώθηκε, καθώς οι διεκδικήσεις για ίσες ευκαιρίες και οι αγώνες των γυναικών για ισότητα εξακολουθούν να είναι επίκαιρες, γιατί, ιστορικά, στον κόσμο μας τίποτα δεν χαρίστηκε από καμιά μορφή εξουσίας.
📍 Ιnfo
«Women Take the Floor», Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη. Μέχρι 3 Μαΐου 2021.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου