Νύφες για πούλημα

Της Εύης Νικολοπούλου

Βιασμός, παιδοφιλία, σκλαβοπάζαρο: Λέξεις και έννοιες που προκαλούν αποτροπιασμό στον δυτικό κόσμο του 21ου αιώνα, τον θεωρητικά εμποτισμένο με τις αξίες του ουμανισμού και της δημοκρατίας. Μολονότι ζούμε στον 21ο αιώνα, του ουμανισμού και της δημοκρατίας, διαβάζουμε ότι στον πλανήτη μας τελούνται κάθε χρόνο 15 εκ. γάμοι ανήλικων.

Οι λόγοι για τους οποίους τελούνται αυτοί οι γάμοι έχουν ελάχιστη σχέση με την αγάπη, την επιθυμία για οικογένεια και αφοσίωση, και περισσότερο με τη φτώχεια, την προίκα, την παιδική εργασία και τις κοινωνικές πιέσεις.

Και ενώ το Παρατηρητήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων μιλά ανοιχτά για το φαινόμενο των γάμων ανηλίκων ως νομιμοποίηση βιασμών, ψυχολογικής και σωματικής βίας, για γάμους-στρατολόγηση sex slaves, τον 21ο αιώνα του ουμανισμού και της δημοκρατίας οι γάμοι αυτοί λαμβάνουν χώρα με τις ευλογίες του νόμου, των δικαστών, της θρησκείας και των γονέων. Λογικά όταν μπει ο υπέρτιτλος «γάμος» κάθε τέτοια υπόθεση χαρακτηρίζεται ιδιωτική και μπαίνει πιο εύκολα και γρήγορα στο συλλογικό συνειδησιακό αρχείο.

Η Σονίτα ήταν 10 ετών όταν οι γονείς της προσπάθησαν πρώτη φορά να την πουλήσουν μέσω γάμου. Καθώς όμως σύντομα η οικογένειά της κατέφυγε στο Ιράν για να ξεφύγει από τους Ταλιμπάν, το σχέδιο αυτό δεν πρόλαβε να πραγματοποιηθεί. Εκεί το κορίτσι έπιασε δουλειά καθαρίζοντας σπίτια και ταυτόχρονα μάθαινε μόνη της να διαβάζει και να γράφει. Παράλληλα έγραφε τραγούδια και στίχους.

Ώσπου στα 15 της χρόνια, η πραγματικότητα της μοίρας των Αφγανών κοριτσιών επανήλθε, ενσαρκωμένη στην ανακοίνωση της μάνας της ότι πρόκειται να την παντρέψει με έναν άγνωστό της ενήλικο άντρα. «Δεν έχεις άλλη επιλογή», της είπε η μητέρα της, «χρειαζόμαστε 9 χιλιάδες δολάρια για να αγοράσει νύφη ο αδερφός σου». Καταναγκασμός και ηθικός εκβιασμός μαζί.

Η Σονίτα είχε άλλα όνειρα για τον εαυτό της και αυτό της ακούστηκε σαν εφιάλτης. Η κινηματογραφίστρια Rokhsareh Ghaem Maghami που γύριζε εκείνη την εποχή σε ντοκιμαντέρ την ιστορία της νεαρής Αφγανής που φιλοδοξούσε να κάνει καριέρα ως ράπερ, έδωσε στη μητέρα της 2 χιλιάδες δολάρια για να καθυστερήσει το γάμο 6 μήνες ακόμα. Η Σονίτα ένιωσε εγκλωβισμένη και εξοργισμένη.

Θέλοντας από τη μια να ξεφύγει και από την άλλη να μιλήσει δημόσια για την κατάφωρη βία εναντίον των κοριτσιών που τα αντιμετωπίζουν σαν άβουλο εμπόρευμα προς πώληση, έγραψε ένα ραπ τραγούδι, το Brides for sale, με τη βοήθεια της Ιρανής σκηνοθέτιδας και το ανέβασε στο YouTube όπου είχε παγκόσμια απήχηση. Η ιστορία της άγγιξε φεμινιστικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Το δράμα το δικό της έφτασε στο τέλος του, αφού της προσφέρθηκε υποτροφία από το κολέγιο Wasatch Academy στην Utah των ΗΠΑ. Όχι όμως και ο αγώνας της.

Από κει και έπειτα η Σονίτα ως ακτιβίστρια πλέον και ράπερ τραγουδίστρια, αγωνίζεται για την κατάργηση των γάμων ανηλίκων και για το δικαίωμα των γυναικών να ορίζουν μόνες τους τις ζωές τους, μέσα από το δίκτυο κοινωνικών φορέων και οργανισμών GirlsnotBrides. Η Σονίτα είναι πλέον 21 ετών και σπουδάζει στις Η.Π.Α.

Τα στοιχεία σοκάρουν

Η ιστορία της Σονίτα είναι σπουδαία διότι όχι μόνο μας συγκινεί το σθένος και η κοινωνική ευαισθησία της, αλλά κυρίως επειδή στρέφει το ενδιαφέρον σε μια πολύ σοβαρή υπόθεση που βρίσκεται στην ειδησεογραφική σκιά.

Τους γάμους ανηλίκων, σε Δύση και Ανατολή.

• 15 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 18 πωλούνται ως νύφες κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο.

• 250 χιλιάδες γάμοι τελέστηκαν στις ΗΠΑ από το 2000 έως το 2010.

• Κάθε κορίτσι που γεννιέται στο Νότιο Σουδάν έχει περισσότερες πιθανότητες να πεθάνει στη γέννα παρά να τελειώσει το σχολείο.

• Στην Αμερική ο γάμος κάτω από τα 18 θεωρείται νόμιμος σε όλες τις πολιτείες. Οι μισές πολιτείες δεν έχουν κατώτατο όριο ηλικίας γάμου.

• Στην κατάταξη των χωρών με τους περισσότερους γάμους ανηλίκων, το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται στη θέση 15 από τις 144 χώρες.

• 387 εκατομμύρια παιδιά ή 29,5% του παγκόσμιου πληθυσμού των παιδιών ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας (πράγμα το οποίο εξηγεί σε μεγάλο βαθμό πολλά από τα παραπάνω στοιχεία).

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Unicef και άλλων ανθρωπιστικών οργανώσεων, πολλοί γονείς δίνουν τα παιδιά τους για νύφες, κυρίως διότι λαμβάνουν ένα οικονομικό αντάλλαγμα (προίκα) από την οικογένεια του γαμπρού, είτε παντρεύουν τα παιδιά τους γιατί δεν μπορούν να τα συντηρήσουν πλέον, ή για λόγους τιμής: Αν ένα κορίτσι έχει σεξουαλικές σχέσεις πριν το γάμο της θεωρείται ότι ατιμάζει τον εαυτό της και την οικογένειά της και η αξία της ως νύφη μειώνεται δραματικά (και επομένως η προίκα που λαμβάνουν οι γονείς).

Άλλες αιτίες γάμου ανηλίκων:

• Ο γάμος να αποτελεί πρόφαση για να παρασύρουν ένα κορίτσι στην πορνεία (sex trafficking). Ο γαμπρός προσποιείται τον δυσαρεστημένο με τη γυναίκα του, διότι δεν είναι αρκετά καλή και υπάκουη και για αυτό το λόγο την πουλάει αλλού.

• Η προσπάθεια των γονιών να προστατέψουν το κορίτσι από σεξουαλικές επιθέσεις.

• Η συνέχιση της παράδοσης και των εθίμων.

Το αποτέλεσμα αυτών των γάμων είναι η ζωή του κοριτσιού να μετατραπεί σε ένα συνεχή καταναγκασμό και διολίσθηση στη δυστυχία και την απόγνωση. Το σχολείο σταματάει, η ζωή περιορίζεται αυστηρά στις οικιακές δουλειές και στην ανατροφή των παιδιών και στις περισσότερες περιπτώσεις όχι μόνο δεν επιτρέπεται πλέον στο ανήλικο κορίτσι να έχει κάποια επαφή με τον παλιό της τρόπο ζωής και τις φίλες της, αλλά τρώει ξύλο από τα πεθερικά και την ίδια της την οικογένεια, αν τολμήσει να βγει έξω.

Σύμφωνα με την US National Library of Medicine ο γάμος πριν την ενηλικίωση είναι άμεση απειλή για την υγεία, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο για κατάθλιψη, σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, καρκίνο της μήτρας και τη θνησιμότητα της μητέρας-νεογνού. Μαρτυρίες παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων αναφέρουν ότι μπήκαν δίχως τη θέλησή τους σε πρόωρο γάμο, πιστοποιούν με τον πιο εύγλωττο τρόπο την επιδείνωση της ψυχικής τους υγείας, καθώς ομολογούν ότι δεν έχουν καμία ελπίδα για καλύτερη ζωή και ότι περνούν όλη τους τη ζωή μέσα στη φτώχεια και τη δυστυχία.

Από τα διάφορα ντοκιμαντέρ που παρακολούθησα για τη ζωή των παιδιών που εξαναγκάζονται σε γάμο, μου εντυπώθηκε μια σκηνή: Ένα 15χρονο κορίτσι, σε κάποια χώρα της Αφρικής, να παρακολουθεί δακρυσμένο πίσω από μια κουρτίνα τις φίλες της να παίζουν μπάλα, τρέχοντας και γελώντας και να εξομολογείται με πίκρα στο ρεπόρτερ πως ως παντρεμένη δεν της επιτρέπεται πλέον να πάρει μέρος σε τέτοιες δραστηριότητες: σε παιχνίδια δηλαδή.

Προσπαθώ να χωρέσω στον δυτικό μου νου ότι δεν της επιτρέπεται να παίξει: σαν να της αφαιρείται βίαια η ιδιότητα «παιδί», σαν να ποινικοποιείται ξαφνικά η αθωότητα και η χαρά, σαν η δυστυχία να είναι μια υποχρεωτική προίκα της έγγαμης ζωής. Σκέφτομαι πως για εκείνην ήδη η παιδική της ηλικία είναι πλέον μια μακρινή και απαγορευμένη ανάμνηση και τα δάκρυα αποτελούν κάτι σαν μια τελευταία ανθοδέσμη στην κηδεία της ανεμελιάς και της ευτυχίας της.

Αλλά η σκέψη που με ενοχλεί περισσότερο είναι η λογική που βάζει το φρένο στην αισιοδοξία: το πιθανότερο είναι ότι ο παραλογισμός αυτός θα κυοφορήσει. Είναι σχεδόν βέβαιο, εάν δεν αλλάξουν οι οικονομικές συνθήκες και οι αντιλήψεις περί τιμής και παράδοσης ότι οι ανήλικοι αυτοί οικογενειάρχες θα επιβάλλουν τους ίδιους εξαναγκασμούς και στα δικά τους παιδιά, διαιωνίζοντας τη σκλαβιά στο όνομα της θρησκείας, της παράδοσης και της ανάγκης.

Η μόνη όμως ανάγκη που χρειάζεται να υπηρετηθεί ευλαβικά είναι εκείνη που συνάδει με τη λογική και τον ανθρωπισμό: να μεγαλώνουν τα παιδιά με μόνα συστατικά της ανατροφής τους την ελευθερία, την εκπαίδευση και την ανεμελιά. Είναι απαραίτητο η πολιτεία να διασφαλίζει ότι τις αποφάσεις για τη ζωή τους θα τις παίρνουν τα ίδια, και μόνον αφού διασχίσουν ασφαλώς το κατώφλι της ενηλικίωσης. Με αυτό τον τρόπο θα αποκτούσαν μαζί με το βουλητικό απόθεμα για ελευθερία και ένα ψυχικό και νοητικό οπλοστάσιο στη μάχη τους για τον αυτοκαθορισμό, την αυτονομία και για την αντίσταση σε καταναγκασμούς.

Πηγή: ThePressProject