Μπορεί ένα ορθογώνιο κομμάτι γυαλί να σε προστατεύσει αποτελεσματικά από τη βία; Το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να αγγίζονται μέσω διαδικτύου, σημαίνει και ότι δεν μπορούν να κακοποιήσουν ή ακόμη και να σκοτώσουν ο ένας τον άλλον; Οι έρευνες και στατιστικές απαντούν αρνητικά και εμφανίζουν τη διαδικτυακή βία ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο κακοποίησης, όχι μόνο για παιδιά και εφήβους, αλλά και για ενήλικες.
Κι αφού ο κόσμος τους διαδικτύου δεν είναι παρά καθρέφτης του φυσικού κόσμου, οι δύο πραγματικότητες συγκλίνουν σε μία: οι πιο ευάλωτες στις συνέπειές της αλλά και τα πιο συχνά της θύματα είναι οι γυναίκες και τα κορίτσια. Μία στις δέκα γυναίκες από την ηλικία των 15 ετών θα βιώσει κάποιας μορφής κυβερνο-βία, όπως σημειώνεται στην καινούρια έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE).
Στα κινητά, στα social media και στα καινούρια applications φαίνεται πως η ανθρωπότητα έχει βρει νέα εξελιγμένα μέσα για να βγάζει τον χειρότερο εαυτό της και η κυβερνο-βία αποδεικνύεται τόσο πραγματική όσο κι εμείς. «Η αύξηση της χρήσης του διαδικτύου, η ραγδαία διάδοση πληροφοριών μέσω κινητών και η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν ενισχύσει την πανδημία της βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών, έχοντας αναδείξει την κυβερνο-βία σε ένα αναπτυσσόμενο παγκόσμιο πρόβλημα με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες» αναφέρει η έκθεση του EIGE με τίτλο «Cyber Violence Against Women and Girls».
Δείξε μου το φύλο σου
Οι άντρες αναφέρουν ότι δέχονται συχνότερα πειράγματα, προσβολές, υποτιμητικά σχόλια και φραστικές επιθέσεις με στόχο τον εξευτελισμό.
Οι γυναίκες παρενοχλούνται σεξουαλικά, διαπομπεύονται, υπόκεινται σε διαδικτυακή καταδίωξη (cyber stalking), απειλές βιασμού και δημόσιο διασυρμό με τη δημοσίευση βίντεο από την προσωπική τους ζωή.
Έτσι, ενώ δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία και εξειδικευμένες έρευνες για την έκταση και τις συνέπειες της διαδικτυακής βίας ανάλογα με το φύλο, υπάρχουν ενδείξεις για δυσανάλογη στοχοποίηση των γυναικών σε συγκεκριμένες μορφές βίας. Στη Γερμανία, έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 9000 χρηστών του διαδικτύου από 10 έως 50 ετών, φαίνεται ότι οι γυναίκες εισέπραξαν σεξουαλική παρενόχληση και καταδίωξη μέσω διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι άντρες και επηρεάστηκαν από αυτές με πολύ πιο τραυματικό τρόπο.
Παρόμοια αποτελέσματα είχε και έρευνα που έγινε προ τριετίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι άντρες δήλωσαν ότι είχαν υποστεί πιο «ήπιες» μορφές παρενόχλησης όπως τα παρατσούκλια και οι αναφορές που είχαν στόχο να τους εξευτελίσουν, ενώ οι γυναίκες ιδιαίτερα σε ηλικίες 18 με 24 είχαν βιώσει ακραίες μορφές διαδικτυακής παρενόχλησης, σεξουαλική παρενόχληση και συστηματική διαδικτυακή καταδίωξη.
Η Βρετανία, μία από τις λιγοστές χώρες που έχουν Γραμμή Άμεσης Βοήθειας για θύματα διαδικτυακής βίας, έχει λάβει 2000 κλήσεις μέσα στους πρώτους έξι μήνες του 2017, αριθμός που αντανακλά την έκταση του προβλήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα 1160 περιστατικά αφορούσαν revenge porn (διάδοση πορνογραφικού υλικού χωρίς τη συγκατάθεση της γυναίκας που εμφανίζεται στο βίντεο) και η συντριπτική πλειοψηφία τους ήταν γυναίκες.
Παρόλο που στη Βρετανία έχει πρόσφατα ποινικοποιηθεί το αδίκημα με την ψήφιση σχετικής νομοθεσίας, το 61% των υποθέσεων αποσύρθηκαν και δεν έφτασαν ποτέ στη δικαιοσύνη.
Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι ένας νόμος δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά είναι άμεση ανάγκη να συμπεριληφθεί η διάσταση του φύλου σε κάθε στρατηγική και πολιτική αντιμετώπισης. «Μια αντιμετώπιση που παραμένει τυφλή στο θέμα του φύλου όταν προσεγγίζουμε την κυβερνο-βία, περιορίζει πολύ την εικόνα που έχουμε για το πρόβλημα» σημειώνει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων. «Όπως αντανακλάται σε όλες τις έρευνες και μελέτες που υπάρχουν μέχρι στιγμής, οι διάφορες μορφές βίας και η βλάβη που προκαλούν βιώνονται με διαφορετικό τρόπο από γυναίκες και άντρες».
Τρέχοντας πίσω από την τεχνολογία
Οι περισσότερες χώρες έχουν ακόμη… μεσάνυχτα στο θέμα της διαδικτυακής βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών, καθώς οι περισσότερες δεν έχουν ακόμη θεσπίσει τις απαραίτητες νομοθεσίες που ποινικοποιούν τα συγκεκριμένα αδικήματα. Κι ενώ κάθε μέρα συμβαίνουν γύρω μας χιλιάδες περιστατικά και οι εθνικές Αστυνομίες δέχονται καταγγελίες για ηλεκτρονικά εγκλήματα με ανυπολόγιστες συνέπειες στα θύματα, ο ρυθμός με τον οποίο οι χώρες προσαρμόζονται στα νέα διαδικτυακά δεδομένα μοιάζει μ’ αυτόν της χελώνας.
Στην Κύπρο οι νομοθετικές Αρχές κινούνται πολύ νωχελικά σε σχέση με τους ρυθμούς αύξησης των αδικημάτων, ενώ το Γραφείο Καταπολέμησης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Αστυνομίας χειρίζεται αυτές που θεωρούνται «σοβαρές» υποθέσεις όπως η κυβερνο-τρομοκρατία, το οικονομικό έγκλημα μέσω διαδικτύου, η παιδική πορνογραφία και όλες οι πτυχές της παιδικής κακοποίησης που προκύπτουν από τον νέο νόμο για τη Σεξουαλική Εκμετάλλευση και Κακοποίηση Παιδιών. Για την ώρα δεν έχει ούτε τα μέσα ούτε τα νομοθετικά εργαλεία να αντεπεξέλθει σε υποθέσεις cyber harassment, revenge porn και cyber stalking.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ακόμη διαμορφώσει μία κοινή προσέγγιση, ούτε καν έναν κοινό ορισμό για την κυβερνο-βία με αποτέλεσμα κάθε χώρα να νομοθετεί και να τιμωρεί διαφορετικά τα αδικήματα» αναφέρει το EIGE, τονίζοντας ότι «σε αρκετές χώρες δεν θεωρούνται καν εγκλήματα».
Αρκετά συχνά η Αστυνομία αλλά και τα δικαστήρια δεν παίρνουν στα σοβαρά τις καταγγελίες και τις υποθέσεις αυτές, αγνοώντας τη σοβαρότητά τους αλλά και τις συνέπειες στα θύματα. «Είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει εκπαίδευση τόσο των δικαστών, όσο και της Αστυνομίας, σημειώνει η Jurgita Peciuriene, συντονίστρια προγραμμάτων για την έμφυλη βία, στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE).
«Ελάχιστα μέλη της ΕΕ, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Βρετανία έχουν υιοθετήσει μέχρι τώρα δράσεις και θετικές πρακτικές για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα». Στο πλαίσιο αυτό, είναι απαραίτητο να ληφθούν και προληπτικά μέτρα, όπως η εκπαίδευση των γυναικών και κοριτσιών, αλλά και μία συνολικότερη προσέγγιση της ανισότητας των φύλων στην κοινωνία από τις κυβερνήσεις. Η εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης (την οποία έχει επικυρώσει και η Κύπρος, αλλά ακόμη δεν έχει ξεκινήσει τις νομοθετικές τροποποιήσεις που απαιτούνται για εφαρμογή της) είναι το μόνο ισχυρό εργαλείο για αποτελεσματική πρόληψη και καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών.
Η «κινητήριος δύναμη» της έμφυλης βίας είναι οι πατριαρχικές αντιλήψεις που διατηρούν την ανισότητα. Επομένως είτε διαδικτυακή, είτε στον πραγματικό κόσμο, η βία κατά των γυναικών και κοριτσιών έχει τις ίδιες ρίζες και μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο σε γενικευμένη βάση.
Η ευρηματικότητα των ανθρώπων όταν επιθυμούν να βλάψουν έναν άλλον άνθρωπο έχει αποδειχθεί αστείρευτη ανά τους αιώνες και αυτό δεν διαφέρει στον διαδικτυακό κόσμο. Μερικές από τις μορφές που λαμβάνει η βία της οθόνης είναι η διαδικτυακή καταδίωξη (cyber stalking), η δημοσίευση μη συναινετικής πορνογραφίας για διαπόμπευση του θύματος (γνωστή ως revenge porn), η διάδοση βλαπτικών φημών και χαρακτηρισμών (slut shaming), η αποστολή ανεπιθύμητης πορνογραφίας, η απόσπαση ερωτικού υλικού για οικονομικό εκβιασμό (sextortion), η απόσπαση προσωπικών δεδομένων και η απειλή χρήσης τους (doxing), οι απειλές βιασμού και δολοφονίας, αλλά και η προσέγγιση θυμάτων από κυκλώματα εμπορίας προσώπων.
Μερικές από αυτές τις μεθόδους και μορφές κακοποίησης εξελίσσονται σε μάστιγα και στρέφονται κατά συντριπτική πλειοψηφία κατά γυναικών και κοριτσιών. Εστιάζοντας στη βία που ασκείται από σύντροφο ή σύζυγο, η οποία έχει και τις πιο βλαπτικές συνέπειες σε μία γυναίκα ή ένα κορίτσι, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), αναφέρει ότι αυτή η μορφή έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τις offline μορφές κακοποίησης.
«Η online βία κατά των γυναικών και κοριτσιών εμφανίζεται σε διάφορες μορφές, περιλαμβάνοντας τη σεξουαλική, ψυχολογική και όσο πάει περισσότερο, την οικονομική», αναφέρει η έκθεση του EIGE. Η επαγγελματική κατάσταση της γυναίκας συχνά επηρεάζεται από ευαίσθητες πληροφορίες που διαδίδονται γι’ αυτήν on line με άμεσο κόστος στην καριέρα και την οικονομική της κατάσταση. Το ίδιο ισχύει και για την online κακοποίηση η οποία έχει παρόμοιες μορφές και ανάλογες συνέπειες.
«Οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουν σοβαρές μορφές κυβερνο-βίας με συνέπειες κατά κανόνα πιο τραυματικές από ότι οι άντρες», αναφέρει η Jurgita Peciuriene, συντονίστρια προγραμμάτων για την έμφυλη βία, στο EIGE. Οι πιο διαδεδομένες μορφές κυβερνο-βίας κατά γυναικών και κοριτσιών από σύντροφο ή σύζυγο, είναι οι ακόλουθες:
1) Cyber Stalking
Πρόκειται για τη συστηματική παρακολούθηση, που παίρνει τη μορφή καταδίωξης, με τον θύτη να «επιτίθεται» κατ’ επανάληψη μέσω μηνυμάτων, emails και άλλων ηλεκτρονικών μέσων. Tο περιεχόμενο των μηνυμάτων μπορεί να έχει επιθετικό, προσβλητικό και απειλητικό χαρακτήρα και μπορεί να συνοδεύεται από προσωπικές φωτογραφίες και βίντεο του ατόμου που βρίσκεται υπό παρακολούθηση (π.χ. φωτογραφία του παραθύρου του δωματίου του θύματος με τη λεζάντα «βλέπω άναψες το φως, έχεις κάποιον μέσα;»). Τα cyber stalking μπορεί επίσης να σημαίνει ότι ο θύτης αφήνει συνεχώς προσβλητικά μηνύματα κάτω από αναρτήσεις του ατόμου που παρακολουθεί και να το βομβαρδίζει με μηνύματα τα οποία απομονωμένα να μην υποδηλώνουν απειλή, όμως ο καταιγισμός από αυτά μπορεί να αρχίσουν να δημιουργούν δυσφορία, ανασφάλεια, φόβο και ανησυχία κάθε στιγμή της ζωής του παραλήπτη. Για να στοιχειοθετηθεί υπόθεση cyber stalking θα πρέπει οι πράξεις να είναι επαναλαμβανόμενες και να έχουν τον ίδιο αποστολέα.
2) Cyber Harassment
Αν και ο όρος παρενόχληση είναι ευρύτατος, οι πιο διαδεδομένες και βλαπτικές μορφές που μπορεί να πάρει είναι τα μηνύματα και emails με σεξουαλικό περιεχόμενο (π.χ. ο θύτης να αποστέλλει φωτογραφίες με τα γεννητικά του όργανα ή σκηνές από ταινίες πορνό) και οι απειλές για σωματική και σεξουαλική βία. Τα προσβλητικά σχόλια κυρίως στα social media και σε διάφορα chat rooms είναι επίσης μια πολύ διαδεδομένη μορφή βίας όπως και η ρητορική μίσους (hate speech) δηλαδή η προσβλητική, εξευτελιστική και απειλητική γλώσσα που απευθύνεται σε συγκεκριμένα στοιχεία της ταυτότητας και της προσωπικότητας του θύματος όπως το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός κ.α. Οι γυναίκες φαίνεται πως είναι πάντοτε στο στόχαστρο της ρητορικής μίσους με αρκετές επιθέσεις να τις καλούν «να επιστρέψουν στην κουζίνα τους» φτάνοντας μέχρι και άμεσες απειλές για βιασμό και σεξουαλική κακοποίηση. Όλοι λίγο πολύ έχουμε γίνει μάρτυρες τέτοιων επιθέσεων στα social media, με άντρες να επιτίθενται σε γυναίκες περιγράφοντάς τους ακριβώς τι θα τους κάνουν, πού και πώς, τι «θέλουν για να στρώσουν» και πολλά άλλα.
3) Revenge Porn
Μία από τις χειρότερες μορφές βίας που ασκείται κατά συντριπτική πλειοψηφία σε γυναίκες και κορίτσια είναι η δημοσίευση και διάδοση προσωπικών βίντεο από ερωτικές τους στιγμές και γυμνών φωτογραφιών, χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Πολύ συχνά ο δράστης είναι πρώην σύντροφος του θύματος και με τα βίντεο ή τις φωτογραφίες στοχεύει να την εξευτελίσει. Παρόλο που η εκδίκηση και το μίσος είναι το πιο διαδεδομένο κίνητρο, υπάρχουν και αρκετές υποθέσεις που δεν αφορούν πρώην σύντροφο, αλλά άτομα που χάκαραν τους υπολογιστές ή τα τηλέφωνα γυναικών, κλέβοντας προσωπικές εικόνες και διανέμοντας τες με σκοπό να τις βλάψουν επαγγελματικά ή απλά να «διασκεδάσουν» με τις συνέπειες.
Τα τελευταία χρόνια είχαν δημιουργηθεί ειδικά site μέσω των οποίων μπορούσε κανείς να «εκδικηθεί» την πρώην του ανεβάζοντας τα προσωπικά της βίντεο μαζί με τα στοιχεία του εργοδότη ή/και της οικογένειάς της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη υπήρξαν αρκετές αυτοκτονίες ατόμων που δεν άντεξαν τις συνέπειες της διαπόμπευσης.
Το αδίκημα της μη συναινετικής πορνογραφίας έχει ποινικοποιηθεί ήδη σε αρκετές χώρες ενώ υπήρξαν και οι πρώτες καταδίκες.
Το αδίκημα της μη συναινετικής πορνογραφίας έχει ποινικοποιηθεί ήδη σε αρκετές χώρες ενώ υπήρξαν και οι πρώτες καταδίκες.
Να σημειωθεί ότι αυτής της μορφής το έγκλημα αφορά κατά 90% γυναίκες θύματα και αυξάνεται συνεχώς. Μία νέα μορφή που παίρνει το αδίκημα είναι η ζωντανή μετάδοση της σεξουαλικής πράξης μέσω διαδικτύου, χωρίς η γυναίκα να γνωρίζει γι’ αυτό. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η ζωντανή μετάδοση ακόμη και βιασμών μέσω Facebook, με δύο τέτοια περιστατικά να έχουν σημειωθεί εντός του 2017 στη Σουηδία και στις ΗΠΑ. Η διαδικτυακή βία δεν διαφέρει από αυτήν που συναντάμε στον πραγματικό κόσμο, ενώ σε μεγάλο αριθμό περιστατικών η μία… συμπληρώνει την άλλη.
Για παράδειγμα ένας πρώην σύντροφος που παρακολουθεί συστηματικά και καταδιώκει τη γυναίκα στο διαδίκτυο, είναι πολύ πιθανό να το κάνει και έξω από το σπίτι της. Στη Βρετανία σχετική έρευνα δείχνει ότι πέραν του 54% των υποθέσεων διαδικτυακής παρακολούθησης (cyber stalking) πήραν μορφή με καταδίωξη στον πραγματικό κόσμο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου