Το 1985 η comic artist Alison Bechdel δημιούργησε ένα απλό τεστ (Μπέχντελ Τεστ/ Bechdel Test/ Mo Movie Measure) για να μετρήσει τη σπουδαιότητα των γυναικείων ρόλων στις ταινίες. Το τέστ πρωτοεμφανίστηκε στο κόμικ «Dykes to watch out for» και υποστηρίζει ότι για να περάσει μια ταινία χρειάζονται τρία πράγματα:
α) Να υπάρχουν τουλάχιστον δύο γυναίκες που να έχουν ονόματα
β) Nα μιλάνε μεταξύ τους
γ) Tο θέμα της κουβέντας να είναι κάτι άλλο εκτός από έναν άντρα.
Απλό, έτσι; Έλα, τώρα -θα σκέφτεστε- υπάρχουν άπειρες ταινίες που περνούν το τεστ. Χμ, η αλήθεια είναι πως όχι, δεν υπάρχουν. Για την ακρίβεια, οι πιθανότητες είναι οτι οι πιο πολλές από τις αγαπημένες σας ταινίες μάλλον αποτυγχάνουν στο τεστ. Σύμφωνα με τοbechdeltest.com, μια ιστοσελίδα όπου το κοινό μπορεί να υποβάλει δεδομένα (crowdsourcing), το 40% των ταινιών δεν περνούν το τεστ. Οι τελευταίες προσθήκες για παράδειγμα είναι το Deadpool και το Hail Caesar!. Πολύ παράξενο έτσι; Ιδίως, γιατί την τελευταία φορά που κοίταξα, ο κόσμος κατοικούνταν και από γυναίκες, τουλάχιστον κατά το ήμισυ.
Αλλά ακόμα και αν μια ταινία περνάει το τεστ με ευκολία, αυτό δεν σημαίνει οτι οι γυναικείοι ρόλοι παρουσιάζουν κάποιο βάθος στον τρόπο απεικόνισής τους. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, το Frozen της Disney περνά το τεστ και χαιρετίστηκε ως πρότυπο φεμινισμού από κοινό και κριτικούς. Αλλά μόνο το γεγονός ότι υπάρχουν γυναικείοι χαρακτήρες ως πρωταγωνίστριες που ανταλλάσουν τρεις στιχομυθίες ως ενήλικες σε όλη την ταινία δεν θα έπρεπε να μετρά ως νίκη. Η Dani Coleman τοποθετήθηκε πολύ σωστά όταν είπε: «Υπάρχει ένα συνεχόμενο πρόβλημα, πιστεύω, με τον ¨δυνατό γυναικείο χαρακτήρα¨ να αποτελεί συνώνυμο του ¨οποιοσδήποτε γυναικείος χαρακτήρας σε έργο μυθοπλασίας που δεν είναι κούκλα βιτρίνας¨». Και το θέμα είναι βαθύτερο. Η δημιουργός του blog Something classy έκανε μια έρευνα και βρήκε ότι ενώ οι αντρικοί χαρακτήρες της Disney έχουν πάρα πολλά και διαφορετικά μεγέθη και σχήματα προσώπων με διακριτικά χαρακτηριστικά, οι γυναίκες έχουν πάνω κάτω το ίδιο πρόσωπο
Ενώ λοιπόν είναι φυσικό οι άντρες να σχεδιάζονται με ποικίλια εξωτερικά χαρακτηριστικά, οι γυναίκες σχεδιάζονται συνεχώς για να φαίνονται όμορφες ή τουλάχιστον ευχάριστες στην όψη. Επιπλέον, οι γυναίκες στις ταινίες συνήθως πλαισιώνουν τον άντρα πρωταγωνιστή ως σύζυγοι, αδερφές, σύντροφοι ή μητέρες, αναπαράγοντας τις περισσότερες φορές το στερεότυπο της «πυργοδέσποινας που χρήζει διάσωσης». Οι ταινίες που παρουσιάζουν γυναίκες σε πρωταγωνιστικούς ρόλους, με αυτούσια ολοκληρωμένο χαρακτήρα και σε θέσεις όπως μηχανικοί ή επιστήμονες μπορούν να μετρηθούν πάνω-κάτω στα δάχτυλα του ενός χεριού. «Κορίτσια, δεν διευθύνουμε εμείς αυτό το show. Η αντρική παρουσία είναι διάχυτη παντού, σε start-ups, CEOs, στην μηχανική και στην πολιτική. Το Hollywood δεν αποτελεί εξαίρεση. Απλώς στο Hollywood είναι εντελώς ορατό στο τελικό αποτέλεσμα. Όταν οι άντρες κάνουν ταινίες, αυτό που είναι μπροστά στην οθόνη αντικατοπτρίζει την «αντρική αλληλεγγύη» που υπάρχει πίσω από τις κάμερες” όπως αναφέρει άρθρο στο Polygraph.
Αν συνδυάσουμε αυτό το γεγονός με το οτι Hollywood διοικείται από μια πολύ κλειστή ομάδα λευκών αντρών της μεσαίας τάξης που υποπίπτουν σε «υποσυνείδητη προκατάληψη φύλων (gender bias)» η πηγή του προβλήματος μας κοιτάει κατάματα. Και δεν είναι μόνο οι γυναίκες που υποφέρουν από αυτόν τον αποκλεισμό: χαρακτήρες που αντιπροσωπεύουν μειονότητες, ΑμεΑ και άνθρωποι που δεν εμπίπτουν στο ετεροκανονικό φάσμα της σεξουαλικότητας. Ακόμα κι αν ένας τέτοιος χαρακτήρας καταφέρει να εμφανιστεί στην οθόνη, ο χρόνος παραμονής του είναι σίγουρα λιγότερος από εκείνο των αντρών ομολόγων του και συνήθως καθορίζεται από τα «ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του». Η ετήσια έκθεση του Hollywood για την πολυπολιτισμικότητα του κέντρου Bunche του πανεπιστημίου της California τα λέει όλα: 89.5% των πρωταγωνιστών ήταν λευκοί, ενώ μόνο το 10.5% από φυλετικές μειονότητες. Οι ηθοποιοί ήταν 74.4% άντρες, ενώ μόνο το 25.6% ήταν γυναίκες.
Ας ρίξουμε μια ματιά στις φετινές ταινίες που διακρίθηκαν στα Όσκαρ του 2016.
Απέτυχαν να περάσουν το τεστ: Bridge of Spies, The Revenant, The Big Short, The Martian
Πέρασαν το τεστ: Room, Spotlight, Mad Max: Fury Road, Brooklyn
Απέτυχαν να περάσουν το τεστ: Bridge of Spies, The Revenant, The Big Short, The Martian
Πέρασαν το τεστ: Room, Spotlight, Mad Max: Fury Road, Brooklyn
Όμως ακόμα και στις ταινίες που περνάνε το τεστ υπάρχουν κόκκινες γραμμές. Ο χαρακτήρας της Brie Larson στην ταινία Room έχει μόνο ένα διάλογο με τη μητέρα της και μία πολύ μικρή συζήτηση με μία δημοσιογράφο χωρίς όνομα. Ο χαρακτήρας της Rachel McAdams ανταλλάσει δύο σειρές διαλόγου με τη γιαγιά της που επίσης δεν έχει όνομα.
Ακόμα λοιπόν και αν το Bechdel Test μπορεί να αποδειχτεί ένα χρήσιμο εργαλείο στην καταπολέμηση ή έστω τον εντοπισμό της ανομοιότητας βάσει φύλου, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για να ελαχιστοποιήσουμε την προκατάληψη φύλου από τη βιομηχανία του θεάματος
Το αν μια ταινία περνά το Bechdel Test δεν καθορίζει την ποιότητα της, καθώς υπάρχουν πολλές αριστουργηματικές ταινίες που δεν το περνάνε. Η κινηματογραφική μας εμπειρία όμως θα ήταν απείρως πιο εμπλουτισμένη και ολοκληρωμένη αν η ιστορία βασιζόταν σε αληθινές αναπαραστάσεις χαρακτήρων που περιλαμβάνουν και τα δύο φύλα (ή όλο το φάσμα του φύλου).
Ο φεμινισμός είναι ένα πολύπλοκο κίνημα που περιπλέκεται ολοένα και πιο πολύ και το Bechdel Test αδυνατεί όπως είναι φυσικό να αντικατοπτρίσει όλες αυτές τις λεπτές αποχρώσεις ώστε να αποδώσει ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα. Όμως μας δίνει ένα πλαίσιο για διάλογο και έχω την ελπίδα ότι στο μέλλον δεν θα το χρειαζόμαστε καν, εφόσον οι ταινίες θα είναι τόσο ισορροπημένες όσον αφορά το φύλο, ώστε σιγά-σιγά να θεωρηθεί παλιομοδίτικο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου