Το 34% των Ελλήνων γνωρίζει κάποιο θύμα ενδοοικογενειακής βίας
Τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης οι ειδικοί προειδοποιούσαν για τις κοινωνικές επιπτώσεις του φαινομένου. Βία, αύξηση της εγκληματικότητας, άγχος, κατάθλιψη. Όπως δείχνουν νέα στοιχεία και έρευνες, ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα των επιπτώσεων της κρίσης στην ελληνική κοινωνία είναι η αύξηση των κρουσμάτων έμφυλης βίας (βία που κατευθύνεται προς ένα από τα δύο φύλα, κατά βάση προς τις γυναίκες/ gender based violence).
Σύμφωνα με το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, το 34% των Ελλήνων γνωρίζει στον περίγυρο ή στη γειτονιά κάποια γυναίκα που έχει πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Το συγκεκριμένο ποσοστό είναι αυξημένο σε σύγκριση με προηγούμενη μελέτη κατά 12%, ενώ είναι το τρίτο υψηλότερο στην Ευρώπη.
Όπως αναφέρει το Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα των Γυναικών των Ηνωμένων Εθνών, οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να μείνουν άνεργες και να είναι εξαρτημένες οικονομικά από κάποιον άνδρα. Η οικονομική τους όμως κατάσταση δεν συνεπάγεται ότι θα υποστούν βία. Σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν στην Huffpost Greece, επτά στις δέκα γυναίκες που πέφτουν θύματα κακοποίησης είναι απόφοιτες δευτεροβάθμιας, ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης, σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη ότι πρόκειται για άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου.
Η κρίση ως πρόσφορο έδαφος για την βία
Κατά πόσο το φαινόμενο της έμφυλης βίας συνδέεται με την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας; Μήπως τα συγκεκριμένα ποσοστά αποτελούν σύμπτωμα ενός μεγαλύτερου προβλήματος; Για να κατανοήσουμε καλύτερα το φαινόμενο μιλήσαμε με την κ. Γεωργία Πετράκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια και διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου.
Κατά τη διάρκεια της σημερινής κρίσης πολλά δικαιώματα περιστέλλονται και στο χώρο της εργασίας
«Κατά τη κρίση αυξάνονται όλες οι μορφές βίας, άρα και η έμφυλη βία. Κατά τη διάρκεια της σημερινής κρίσης πολλά δικαιώματα περιστέλλονται και στο χώρο της εργασίας και οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη δυσκολία να καταγγείλουν τη σεξουαλική παρενόχληση εκεί που εργάζονται», ανέφερε η κ. Πετράκη.
Όπως η ίδια εξηγεί, δε υπάρχουν ολοκληρωμένα και συγκριτικά δεδομένα για την έκταση και τη φύση της βίας προς τις γυναίκες, διότι οι περισσότερες γυναίκες δεν καταγγέλλουν τη βία που υφίστανται, ούτε ενθαρρύνονται να το κάνουν.
«Η έλλειψη πλήρων και συγκρίσιμων στοιχείων σ’ αυτό τον τομέα χαρακτηρίζει όλη την Ε.Ε. και όχι μόνο την Ελλάδα. Άρα η όποια αύξηση καταγράφεται αφορά την αύξηση των καταγγελιών που βεβαίως δείχνει μια κάποια πρόοδο σε σχέση με την απονομιμοποίηση της βίας προς τις γυναίκες».
Πως όμως σχετίζεται αυτή η αύξηση των κρουσμάτων, ακόμα και εάν δεν δείχνει την πλήρη εικόνα του προβλήματος;
«Η οικονομική κρίση αυξάνει τη πίεση στους παραδοσιακούς ρόλους των ανδρών ως “κουβαλητών” στο σπίτι και ενδεχομένως δημιουργεί κρίση στους άνδρες που μπορεί να βιώνεται ως αμφισβήτηση του ανδρισμού τους και της ατομικής τους αξιοπρέπειας. Το μοντέλο της γυναίκας “κουβαλήτριας” και του μη εργαζόμενου άνδρα δεν είναι πλέον περιθωριακό στην ελληνική κοινωνία».
«Η οικονομική κρίση αυξάνει τη πίεση στους παραδοσιακούς ρόλους των ανδρών ως “κουβαλητών” στο σπίτι και ενδεχομένως δημιουργεί κρίση στους άνδρες που μπορεί να βιώνεται ως αμφισβήτηση του ανδρισμού τους και της ατομικής τους αξιοπρέπειας. Το μοντέλο της γυναίκας “κουβαλήτριας” και του μη εργαζόμενου άνδρα δεν είναι πλέον περιθωριακό στην ελληνική κοινωνία».
Όπως εξηγεί η κ. Πετράκη, η έμφυλη βία μπορεί να διογκώνεται στις δύσκολες οικονομικά περιόδους, όμως η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στην ανάγκη των ανδρών να επιβάλουν την εξουσία τους.
«Η βία αποτελεί την πλέον ακραία έκφραση άσκησης εξουσίας ανάμεσα στα φύλα, και ίσως μπορούμε να υποθέσουμε ότι μέσω υποκαταστάσεων έρχεται να καλύψει το “κενό εξουσίας” που δημιουργείται κατά κάποιο τρόπο λόγω της οικονομικής κρίσης για τους άνδρες θύματα της κρίσης».
Η άσκηση βίας λοιπόν αποτελεί ένα μηχανισμό ελέγχου και καθυπόταξης των γυναικών.
«Μη ξεχνάμε ότι η βία κατά των γυναικών είναι διαταξική και φαίνεται ότι οι μηχανισμοί της αν και ενεργοποιούνται σε διαφορετικές περιστάσεις κατά κοινωνική τάξη μη ξεχνάμε και κατά φυλή –χώρα- έχουν ένα κοινό υπόβαθρο που είναι αυτό της κυριαρχίας, της άσκησης εξουσίας πάνω στον άλλο και της επιβεβαίωσης της. Είναι ο ολοκληρωτικός μηχανισμός ελέγχου και καθυπόταξης των γυναικών που τις καθιστά έρμαια της ”δύναμης” των ανδρών. Άρα η βία κατά των γυναικών συνιστά εσωτερικό καλά κρυμμένο πυρήνα της πατριαρχίας, κρυμμένο στα άδυτα της ιδιωτικότητας της αγίας οικογένειας. Η βία που υφίστανται οι γυναίκες σε μεγάλο ποσοστό δεν δηλώνεται βεβαίως από τις ίδιες και βεβαίως δεν τιμωρείται», προσθέτει η κ. Πετράκη.
Το παράδοξο της Ελλάδας
Είναι εμφανές λοιπόν ότι η αύξηση των κρουσμάτων βίας κατά των γυναικών δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στην οικονομική κρίση. Ειδικά στην Ελλάδα, υπάρχει το κατάλληλο υπόβαθρο για εμφάνιση τέτοιων φαινομένων. Παρόλα αυτά, όπως εξηγεί η κ. Πετράκη, ευρωπαϊκή έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.(FRA) έδειξε ότι οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου και η Ελλάδα έχουν πολύ χαμηλότερες επιδόσεις στην άσκηση βίας κατά των γυναικών από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Βλέπουμε λοιπόν σε χώρες στις οποίες η ισότητα των φύλων είναι ενισχυμένη, όπως οι σκανδιναβικές, τα περιστατικά βίας να είναι περισσότερα. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Είναι τα κρούσματα βίας κατά των γυναικών πράγματι λιγότερα στην Ελλάδα;
Βλέπουμε λοιπόν σε χώρες στις οποίες η ισότητα των φύλων είναι ενισχυμένη, όπως οι σκανδιναβικές, τα περιστατικά βίας να είναι περισσότερα
«Οι διαφορές μεταξύ των χωρών μπορεί να αντανακλούν διάφορους παράγοντες αλλά και διαφορές στα ποσοστά θυματοποίησης. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η ενισχυμένη ισότητα των φύλων σε μια χώρα συμβάλλει σε υψηλότερα επίπεδα δημοσιοποίησης των ζητημάτων βίας κατά των γυναικών», επισημαίνει η κ. Πετράκη.
Στην χώρα μας, η έμφυλη βία είναι κατά ένα τρόπο νομιμοποιημένη, ενώ μέχρι το 2006 δεν υπήρχε καν νομικό πλαίσιο για την κακοποίηση των γυναικών.
«Στην Ελλάδα η ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών είναι ένα θέμα ταμπού. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ή άσκηση βίας στις διάφορες μορφές της (λεκτική, σωματική, σεξουαλική) είναι ανεκτή γιατί είναι νομιμοποιημένη η αντίληψη ότι ο άνδρας έχει κυριαρχικό δικαίωμα πάνω στις γυναίκες. Και μη ξεχνάμε ότι μέχρι το 2006 δεν υπήρχε νομικό πλαίσιο για τη κακοποίηση των γυναικών. Ο νόμος 35000/2006 είναι η πρώτη νομική παρέμβαση προς αυτή τη κατεύθυνση ενώ σήμερα έχουμε και κάποιες δομές που έρχονται να βοηθήσουν τις κακοποιημένες γυναίκες και να αναδείξουν το πρόβλημα πχ η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, τα Συμβουλευτικά Κέντρα κατά της ενδοοικογενειακής βίας, οι Ξενώνες φιλοξενίας κακοποιημένων».
Η «ορατότητα» του φαινομένου
Κατά ένα τρόπο λοιπόν, η αύξηση των κρουσμάτων βίας οφείλεται, όσο οξύμωρο και εάν ακούγεται αυτό, στην χειραφέτηση των γυναικών, με την έννοια ότι το πρόβλημα είναι πιο ορατό από ότι στο παρελθόν.
«Και θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αύξηση που φαίνεται να αποτυπώνεται στα περιστατικά βίας έχει να κάνει με την δημιουργία καλύτερων συνθηκών για την ορατότητα του προβλήματος αφού περισσότερες γυναίκες καταφέρνουν να ξεπεράσουν το φόβο τους και τις ενοχές τους και να ζητήσουν κάποια βοήθεια», εξηγεί η κ. Πετράκη.
Σύμφωνα με την ίδια, τα ΜΜΕ συμβάλλουν στην αναπαραγωγή των έμφυλων στερεοτυπικών ρόλων και του διάχυτου σε όλη την κοινωνία σεξισμού.
«Με αυτή την έννοια (τα ΜΜΕ) τροφοδοτούν την ανοχή στη βία κατά των γυναικών. Προς την ίδια κατεύθυνση, μιλώντας πάντα για τη χώρα μας, συνέβαλε και η διάχυση ολοκληρωτικών, ρατσιστικών ιδεολογιών στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια με σαφή σεξιστικό προσανατολισμό που προπαγανδίζουν την έμφυλη ανισότητα και την επιστροφή στους παραδοσιακούς ρόλους των δύο φύλων»
Ο ρόλος των ΜΜΕ
Στον ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στην διατήρηση των πατριαρχικών αντιλήψεων που δικαιολογούν τέτοιου είδους συμπεριφορές αναφέρεται και η Αλεξάνδρα Χαλκιά, καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και συγγραφέας του βιβλίου «Έμφυλες βιαιότητες: εξουσίες, λόγος, υποκειμενικότητες».
«Σημαντικό στοιχείο της ηγεμονικής αρρενωπότητας παραμένει και σήμερα στην Ελλάδα μια ορισμένη δεξιότητα όσον αφορά την δυνητική εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών. Αυτό σημαίνει ότι η βίαιη ανδρική συμπεριφορά δεν “παρεκκλίνει” γενικά από την κανονιστική εκδοχή του ανδρικού φύλου αλλά ευθυγραμμίζεται με την ταυτότητα φύλου των ανδρών και επιβραβεύεται κοινωνικά, για παράδειγμα μέσα από αναπαραστάσεις των ΜΜΕ. Συγχρόνως, σημαντικό στοιχείο στα πρότυπα αρρενωπότητας που μας περιβάλλουν παραμένει και η ιδιότητα του ”κουβαλητή”».
Η κουλτούρα της αρρενωπότητας
Όπως εξηγεί η κ. Χαλκιά, οι άνδρες τείνουν να είναι πιο βίαιοι όταν οι γυναίκες προσπαθούν να αναλάβουν ρόλου που θεωρούνται «ανδρικοί», φαινόμενο που παρατηρείται σε περιόδους κρίσης.
«Εάν λοιπόν σε συνθήκες “ειρήνης” οι άνδρες, όπως και οι γυναίκες, επιχειρούν εν γένει να μοιάσουν στα πρότυπα του αντίστοιχου φύλου, γίνεται σαφές ότι με τη διαρκή χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσης που επιβάλλει η τωρινή κατάσταση, η υπερ-πλήρωση του κριτηρίου του “δυναμικού”, “σκληρού” έως και δυνάμει βίαιου ανθρώπου ανοίγεται ως μία ιδιαίτερα πρόσφορη οδός για τη διατήρηση της ταυτότητας του άνδρα, παρά την απώλεια του καταστατικού της εδάφους».
Όπως επισημαίνει η κ. Χαλκιά, η ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησης των γυναικών δεν αρκεί στην καταπολέμηση του φαινομένου της έμφυλης βίας.
«Εν ολίγοις, ό,τι πιέζει την ηγεμονική αρρενωπότητα έτσι όπως αυτή βιώνεται καθημερινά, αυξάνει δυνάμει και τέτοιες επιτελέσεις της. Επίσης, τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι η «θεραπεία» δεν βρίσκεται στο να κατηγορούμε τα θύματα ή να προτρέπουμε τις γυναίκες να πάνε σε ψυχολόγους για να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους».
Για να υπάρξει επομένως πραγματική αλλαγή θα πρέπει να αλλάξει η εθνική μας κουλτούρα.
«Αν είναι να υπάρξει κάποια ουσιαστική αλλαγή σ’ αυτό το ζήτημα, θα πρέπει να υποβληθούν σε κριτική και να αποσταθεροποιηθούν οι εκδοχές της αρρενωπότητας τις οποίες η εθνική κουλτούρα πριμοδοτεί ή επιβραβεύει ως καλύτερες. Κατά μία έννοια, η κρίση θα μπορούσε να αποτελέσει την αφετηρία αναθεώρησης των κυρίαρχων προτύπων αρρενωπότητας».
«Θα μπορούσαμε να θέσουμε το ερώτημα: “γιατί συνεχίζει η ιδιότητα του ‘κουβαλητή’ να θεωρείται προαπαιτούμενο για την επιτυχή επιτέλεση του ρόλου του άνδρα σε μία οικονομία που συνταράσσεται από την ανεργία, τις απολύσεις, τις περικοπές και τη σοβαρή διεύρυνση της φτώχειας του πληθυσμού;”», καταλήγει η κ. Χαλκιά.
Η μαρτυρία της Άννας
Απόδειξη ότι στην χώρα μας η κοινωνία αντιμετωπίζει την έμφυλη βία ως κάτι το φυσιολογικό αποτελεί η μαρτυρία της κ. Άννας, η οποία την τελευταία διετία επισκέπτεται το «Καταφύγιο Γυναίκας», όπου της παρέχεται ψυχολογική στήριξη. Η ίδια, καθηγήτρια στο επάγγελμα, περιέγραψε στην Huffpost Greece τον τρόπο με τον οποίο την κακοποιούσε ο πρώην σύζυγός της λεκτικά και σωματικά από το 2011 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2014 που η ίδια τελικά προέβη σε ασφαλιστικά μέτρα εναντίον του.
Όλα ξεκίνησαν σταδιακά, με εκείνον να την ζηλεύει παθολογικά και να προσπαθεί να την πιέσει να παραδεχτεί εξωσυζυγικές σχέσεις που δεν υπήρχαν. Σε τρεις περιπτώσεις μάλιστα ο ίδιος την χτύπησε μπροστά στην οικιακή βοηθό, ενώ δεν είχε διστάσει να την διώξει από το σπίτι. Η κ. Άννα φοβόταν στα δύο πρώτα περιστατικά να φωνάξει την αστυνομία, καθώς δεν ήθελε να δημιουργηθεί φασαρία στην γειτονιά.
Την Τρίτη φορά ο πρώην σύζυγός της την είχε σύρει από τα μαλλιά, με αποτέλεσμα να χάσει ολόκληρες τούφες. Τότε, η ίδια πήγε στο αστυνομικό τμήμα, όπου οι αρχές, παρόλο που την πίστεψαν, δεν την προέτρεψαν να κάνει μήνυση.
«Μορφωμένοι άνθρωποι είστε. Κοιτάξτε να τα βρείτε», είχαν πει τότε οι αστυνομικοί. Την είχε προτρέψει μάλιστα να γυρίσει σπίτι μαζί του.
«Μορφωμένοι άνθρωποι είστε. Κοιτάξτε να τα βρείτε», είχαν πει τότε οι αστυνομικοί. Την είχε προτρέψει μάλιστα να γυρίσει σπίτι μαζί του.
Η κ. Άννα για πολλά χρόνια ένιωθε ενοχική. Το 2012 ο άνδρας της αποκάλυψε σε φίλους και συγγενείς ότι την απατούσε με κοντινές της φίλες. Η ίδια ένιωθε ακόμα περισσότερες ενοχές, ρίχνοντας το φταίξιμο στον εαυτό της,
«Σκεφτόμουν πράγματα που είχα πει στο παρελθόν. Νόμιζα ότι έφταιγαν κάποια κιλά που είχα πάρει», εξηγεί.
Όταν τελικά ένα χρόνο αργότερα η ίδια έμαθε για το «Καταφύγιο Γυναίκας» και άρχισε συνεδρίες με ειδικούς ψυχολόγους, τότε κατάλαβε πως ο πρώην σύζυγός της, ο οποίος στο παρελθόν δεν είχε δείξει δείγματα άσχημης συμπεριφοράς, ασκούσε βία πάνω της για να κρύψει την δική του κρυφή ζωή.
«Σκεφτόμουν πράγματα που είχα πει στο παρελθόν. Νόμιζα ότι έφταιγαν κάποια κιλά που είχα πάρει», εξηγεί.
Όταν τελικά ένα χρόνο αργότερα η ίδια έμαθε για το «Καταφύγιο Γυναίκας» και άρχισε συνεδρίες με ειδικούς ψυχολόγους, τότε κατάλαβε πως ο πρώην σύζυγός της, ο οποίος στο παρελθόν δεν είχε δείξει δείγματα άσχημης συμπεριφοράς, ασκούσε βία πάνω της για να κρύψει την δική του κρυφή ζωή.
Την προηγούμενη Παρασκευή, εκδικάστηκε η αίτηση διαζυγίου που είχε υποβάλει.
''Νομίζω κατατροπώθηκε», είπε χαρακτηριστικά η κ. Άννα.
Η ίδια ανέφερε ότι δεν έχει υποβάλει μήνυση, όμως εάν συνεχίσει να δέχεται απειλές, δεν διστάσει αυτή την φορά να κάνει αυτό το βήμα.
Γραμμές επικοινωνίας:
Γραμμή SOS Γενικής Γραμματείας Ισότητας
Τηλ. 210 32 20 900 - 15900
Τηλ. 210 32 20 900 - 15900
Κέντρα Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών
Αθήνα: 210 52 35 318 / 210 52 35 250
Πειραιάς: 210 41 12 091 / 210 41 29 101
Αθήνα: 210 52 35 318 / 210 52 35 250
Πειραιάς: 210 41 12 091 / 210 41 29 101
Ξενώνας Κακοποιημένων Γυναικών
Τηλ. 210 52 44 657
Τηλ. 210 52 44 657
Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Ανδρικής Βίας κατά των Γυναικών
Τηλ. 210 38 28 126
Τηλ. 210 38 28 126
Κέντρο Ισότητας
Τηλ. 210 38 98 000
Τηλ. 210 38 98 000
Κέντρο Κακοποιημένης Γυναίκας
Γραμμή SOS: 210 52 35 318 / 210 41 12 091 (9.00 π.μ. – 6.00 μ.μ.)
Γραμμή SOS: 210 32 20 900 (6.00 μ.μ. – 10.00 μ.μ.)
Γραμμή SOS: 210 52 35 318 / 210 41 12 091 (9.00 π.μ. – 6.00 μ.μ.)
Γραμμή SOS: 210 32 20 900 (6.00 μ.μ. – 10.00 μ.μ.)
Γραμμή κατά της Οικογενειακής Βίας “ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ”
Γραμμή SOS: 800 11 88 881 /210 77 86 800
Γραμμή SOS: 800 11 88 881 /210 77 86 800
W.I.N Hellas: 11707
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου