Κακοποίηση ζώων: σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των δραστών

της Αγγελικής Καρδαρά. 

Η κακοποίηση ζώων συνιστά ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που απασχολεί την επιστημονική κοινότητα. Απευθυνθήκαμε στην κ. Όλγα Τζουραμάνη, Ψυχολόγο-Εγκληματολόγο, MSc Συνθετικής Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής, MSc Εγκληματολογίας, Υπ. Διδάκτωρ Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, με διδακτική/εκπαιδευτική εμπειρία στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, στο γνωστικό αντικείμενο «Δράστες Βίαιων και Σεξουαλικών Εγκλημάτων» και πρακτική εμπειρία στον τομέα των εξαρτήσεων από ψυχοδραστικές ουσίες, η οποία έχει ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα, ώστε να αναλύσει τις σημαντικές πτυχές και διαστάσεις που λαμβάνει διεθνώς αλλά και στην ελληνική πραγματικότητα.

Όλγα Τζουραμάνη, Ψυχολόγος-Εγκληματολόγος, MSc Συνθετικής Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής, MSc Εγκληματολογίας, Υπ. Διδάκτωρ Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.

Η κ. Τζουραμάνη στο κείμενο που ακολουθεί προσδιορίζει τα στοιχεία που συνιστούν την κακοποίηση ζώων και αναφέρεται σε συσχετισμούς ανάμεσα στην κακοποίηση ζώων και την ενδοοικογενειακή βία αλλά και την κακοποίηση παιδιών. Επίσης, μας παρουσιάζει σημαντικές πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ζώων διεθνώς και στη χώρα μας. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των δραστών από την κ. Τζουραμάνη και η ανάλυση των κινήτρων τους, καθώς και η αναζήτηση της σχέσης μεταξύ της κακοποίησης ζώων και της διάπραξης και άλλων εγκληματικών ενεργειών.  Να σημειώσω βέβαια εδώ ότι, όπως τονίζεται και στο κείμενο, όσοι  κακοποιούν ζώα δεν γίνονται κατ’ ανάγκην ανθρωποκτόνοι, δεν έχει δηλαδή αποδειχθεί μια a priori σχέση μεταξύ ανθρωποκτονιών και κακοποίησης ζώων. Ωστόσο, η κακοποίηση ζώων είναι μια συμπεριφορά που πρέπει να μας προβληματίσει σοβαρά, γιατί αποκαλύπτει χαρακτηριστικά του ατόμου που δύναται να οδηγήσουν στο μέλλον και σε άλλες βίαιες συμπεριφορές, όπως υπογραμμίζει η κ. Τζουραμάνη.

Τέλος, η κ. Τζουραμάνη αναφέρεται στο νομοθετικό πλαίσιο που αφορά την προστασία των ζώων και αναδεικνύει τον σημαίνοντα ρόλο της πρόληψης, δίνοντας συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές για το πώς μπορεί να λάβει χώρα η πρόληψη, με έμφαση στη εκμάθηση συμπεριφορών. Όπως επισημαίνει η κ. Τζουραμάνη και αυτό θα ήθελα να είναι το μήνυμα του σημερινού άρθρου στο pm είναι υποχρέωση όλων των πολιτών να σέβονται τα ζώα, όπως οφείλουμε να σεβόμαστε όλα τα έμβια όντα, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όσοι έχουν ζώα στο σπίτι τους φέρουν μεγάλη ευθύνη για την προστασία των δικαιωμάτων τους «είναι Δικαίωμα του καθενός να μην αγαπάει τα ζώα και να μην τα φιλοξενεί στο σπίτι του, αλλά είναι Υποχρέωση όλων να τα σέβονται». Ευχαριστώ θερμά την κ. Όλγα Τζουραμάνη για το εξαιρετικά ενδιαφέρον και χρήσιμο κείμενό της που αναδεικνύει με τρόπο τεκμηριωμένο και ολοκληρωμένο το σοβαρότατο ζήτημα της κακοποίησης ζώων.

Όσον αφορά υποθέσεις εγκληματολογικού ενδιαφέροντος που απασχολούν τα ΜΜΕ είναι σημαντικό, κατά τη σκιαγράφηση του ψυχο-εγκληματικού προφίλ των δραστών, να αναζητούνται ανάλογοι συσχετισμοί εφόσον υπάρχουν, να καταγράφονται από τη δημοσιογραφική έρευνα και να θέτονται ερωτήματα προς σκέψη και περαιτέρω προβληματισμό, χωρίς ωστόσο να προβαίνει ο αστυνομικός συντάκτης σε γενικεύσεις, γιατί σίγουρα από μεμονωμένες περιπτώσεις δεν μπορεί να εξάγει τελικά συμπεράσματα. Αυτό που ο δημοσιογράφος οφείλει να κάνει είναι να θέτει καίρια ερωτήματα που θα έχουν προκύψει από τη δική του έρευνα.

Να αναφέρω εδώ ότι στην ελληνική πραγματικότητα εκτενής συζήτηση στα ΜΜΕ για τους συσχετισμούς μεταξύ κακοποίησης ζώων και βίαιων συμπεριφορών έγινε το έτος 2016 με αφορμή τη διάπραξη ενός εγκλήματος που διαπράχθηκε με ιδιαίτερη βιαιότητα, με δράστη και θύμα ανήλικους μαθητές. Στις 17-6-2016 διαβάζουμε στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» μια ενδιαφέρουσα ανάλυση στο άρθρο με τίτλο Τα ζώα είναι συνήθως το πρώτο θύμα ενός βίαιου ατόμου. 

Μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι «Το παιδί-θύτης της στυγερής δολοφονίας στη Γέφυρα της Θεσσαλονίκης, όπως προέκυψε από πολλές μαρτυρίες, είχε βεβαρημένο παρελθόν στις θανατώσεις και κακοποιήσεις αδέσποτων σκύλων, κουνελιών και άλλων ζώων, οπλοφορούσε και δεν άφηνε σκυλί να περάσει έξω από το σπίτι του. Η τοπική κοινωνία δεν μπόρεσε να δει την επικινδυνότητα που κρύβουν αυτές οι εγκληματικές συμπεριφορές και δεν τις κατήγγειλε. Άλλωστε, πολλοί είναι εκείνοι που λανθασμένα θεωρούν, πως το να σκοτώνει κανείς ή να κακοποιεί τα ζώα δεν σηματοδοτεί βαριά εγκληματικότητα. Όμως, εμπεριστατωμένες μελέτες διεθνώς αλλά και εμπειρίες των διωκτικών αρχών συνδέουν ευθέως την κακοποίηση και τη θανάτωση των ζώων με την ενδοοικογενειακή βία και τη διάπραξη βαρύτατων κακουργημάτων, όπως οι ανθρωποκτονίες και οι εμπρησμοί».[1]

Θα τονίσω, κλείνοντας, ότι η σχέση μεταξύ κακοποίησης ζώων-ανθρωποκτονιών απαιτεί μεγαλύτερη επιστημονική διερεύνηση. Εν τούτους, είναι αναμφισβήτητα ένα στοιχείο πολύ σοβαρό για την ψυχοσύνθεση του ατόμου και ιδίως όταν ανήλικοι προβαίνουν σε τόσο βίαιες πράξεις δεν πρέπει να μείνουμε απαθείς!! Η τοπική κοινωνία και πρωτίστως η εκπαιδευτική κοινότητα έγκαιρα να διαγνώσουν τα σημάδια και να ζητήσουν από τους αρμόδιους φορείς στήριξη, ώστε να παρέχουν στο παιδί βοήθεια προτού καταλήξει να γίνει εγκληματίας. Η εξοικείωση του ανηλίκου με βίαιες πράξεις που ενέχουν το στοιχείο του σαδισμού δύναται να τον οδηγήσει στο μέλλον σε πλήρη απαξίωση της ζωής και σε «νομιμοποίηση» της βίας. Η μέθοδος διάπραξης του εγκλήματος (Modus Operandi) αποκαλύπτει σημαντικά στοιχεία. Στη συγκεκριμένη υπόθεση που εξετάζουμε, όπως είχε επισημάνει ο Καθηγητής Εγκληματολογίας, κ. Γιάννης Πανούσης  χρειάζεται μια τεχνική εκπαίδευση και μια ψυχολογική προετοιμασία για να χτυπήσει κανείς τον άλλον με μαχαίρι στην καρωτίδα. «Είναι άλλο πράγμα να τον σπρώξεις στον γκρεμό και να πέσει να χτυπήσει και είναι άλλο πράγμα να τον μαχαιρώσεις». Η προετοιμασία της πράξης φαίνεται πώς έγινε μέσω της «εκπαίδευσης» στη θανάτωση των ζώων, σημείο που απασχόλησε έντονα και την επιστημονική κοινότητα[2].

Ακολουθεί η μελέτη της κυρίας Όλγας Τζουραμάνη για το postmodern.gr και τη στήλη «Έγκλημα και Μedia»

Κακοποίηση ζώων… Ένα ιδιότυπο έγκλημα

 “Μέχρι κάποιος να συγκινηθεί με ένα ζώο,
ένα κομμάτι της ψυχής του παραμένει κοιμισμένο.”

(Anatole France – Γάλλος συγγραφέας 19ου αι.)

Η κακοποίηση των ζώων δεν αποτελεί φαινόμενο της σύγχρονης εποχής. Είναι φαινόμενο διαχρονικό και σύνηθες. Εδώ και αρκετά χρόνια έχει απασχολήσει τους ειδικούς της ψυχικής υγείας (και όχι μόνο) τόσο ως μεμονωμένο γεγονός, όσο και ως προάγγελος μιας βίαιης συμπεριφοράς η οποία στοχοποιεί και ανθρώπους. Έχει, πλέον, αποδειχθεί πως η συμπεριφορά ενός ανθρώπου προς τα ζώα απεικονίζει, συνήθως, τη στάση του απέναντι στους συνανθρώπους του. Αναμφίβολα, οι πράξεις βαρβαρότητας σε βάρος των ζώων είναι πράξεις εγκληματικές, οι οποίες επιφέρουν τόσο οδυνηρές συνέπειες στη φυσική υπόσταση του ζώου, αλλά θέτουν σε αμφισβήτηση και το επίπεδο του πολιτισμού, του ανθρωπισμού και της συνείδησής μας ως έλλογων όντων.

Πίσω από την κακοποίηση ενός ζώου, μπορεί να κρύβεται η κακοποίηση ενός παιδιού, ή μιας γυναίκας. Ένα άτομο ενδεχομένως με ψυχοπαθητική προσωπικότητα και ροπή προς το έγκλημα. Πίσω από ένα παραμελημένο ζώο ίσως κρύβεται ένα παραμελημένο παιδί. Πίσω από μια περίπτωση κτηνοβασίας είναι πιθανότατα και μια περίπτωση βιασμού παιδιού ή παιδική πορνογραφία και πίσω απο κυνομαχίες το οργανωμένο έγκλημα και τεράστια ποσά από ναρκωτικά, όπλα κλπ.

Τι συνιστά κακοποίηση ζώου;

Κακοποίηση ζώων συνιστά:

• Η χρήση των ζώων, συχνότερα όσων αποκαλούνται στην εκάστοτε κοινωνία κατοικίδια, με στόχο την πρόκληση πόνου, τον εξευτελισμό, τα βασανιστήρια, ακόμα και την επώδυνη θανάτωσή τους (ακρωτηριασμοί κλπ)
• Παραμέληση ζώων, π.χ. στην περίπτωση που έχουμε στο σπίτι μας ζώα χωρίς να είμαστε σε θέση να τα φροντίζουμε (υποσιτισμός κλπ)
• Εκτροφή ζώων σε κακές συνθήκες (π.χ. σε χώρο που με δυσκολία χωράει το σώμα τους), με στόχο να σφαγιαστούν με αργό, βάναυσο και επώδυνο τρόπο
• Σεξουαλική κακοποίηση-Κτηνοβασία κλπ

Σε μια έρευνα του 2001 σε 1863 κακοποιητές ζώων, σημειώθηκε οτι το υψηλότερο ποσοστό κακοποίησης κατείχαν τα ζώα συντροφιάς (74%) και όχι τα άγρια η άλλα ζώα (πχ περιπτώσεις κυνηγιού) (Human Society of the United States, 2002a). Η ίδια έρευνα έδειξε ότι οι δράστες είναι άνδρες σε ποσοστό 95%.

Κακοποίηση ζώων και Ενδοοικογενειακή βία

Η κακοποίηση των ζώων συνδέεται με ενδοοικογενειακή βία και εγκληματικότητα. Τις τελευταίες δεκαετίες επιστημονικές έρευνες και στατιστικά στοιχεία των Αστυνομικών και Εισαγγελικών Υπηρεσιών των Η.Π.Α συγκλίνουν, αναδεικνύοντας αδιαμφισβήτητους συσχετισμούς μεταξύ της κακοποίησης ζώων και της ενδοοικογενειακής βίας, αλλά και άλλων μορφών κοινοτικής βίας. Η κακομεταχείριση ενός παιδιού ή μιας γυναίκας όσο και των ζώων συνδέεται με έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο βίας. Όταν τα ζώα σε ένα σπίτι είναι είτε κακοποιημένα, είτε παραμελημένα, αυτό από μόνο του είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι πως ίσως και τα άλλα μέλη μέσα στην οικογένεια να μην βιώνουν ένα αίσθημα ασφάλειας και να κινδυνεύουν. Επιπλέον κρίνεται σημαντικό να σημειωθεί πως τα παιδιά που κακοποιούν ζώα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν στο μέλλον κακοποιητικοί ενήλικες με συνανθρώπους τους. Στο φαινόμενο της κακοποίησης μέσα στην οικογένεια, τις περισσότερες φορές έχουμε στο νου μας μόνο τη σκηνή της κακοποίησης, αγνοώντας πως το ίδιο το επεισόδιο της κακοποίησης είναι μέρος ενός ευρύτερου κύκλου με ξεχωριστές φάσεις. Οι άνθρωποι που κακοποιούν ζώα είναι πέντε φορές πιο πιθανό να βλάψουν έναν άνθρωπο και σχεδόν τα μισά από τα θύματα που ζουν σε βίαιο περιβάλλον μένουν επειδή φοβούνται για τα ζώα τους καθώς μπορεί να απειλούνται ή να βλάπτονται.

Η βία κατά των ζώων είναι ένδειξη σοβαρής συναισθηματικής διαταραχής και συνδέεται απόλυτα με ενδοοικογενειακή βία και κακοποίηση παιδιών ή ηλικιωμένων.

Κακοποίηση ζώων-Κακοποίηση παιδιών: Μία άμεση σχέση

Τεκμηριωμένες επιστημονικές μελέτες, ανάμεσα στην κακοποίηση των ζωών και την κακοποίηση των παιδιών και των γυναικών, έχουν επισημάνει πως στις περισσότερες υποθέσεις βαριάς ενδοοικογενειακής βίας, οι δράστες είχαν παρελθόν κακοποίησης ζώων καθώς τα ζώα ως πιο αδύναμοι κρίκοι προσφέρονται για παραδειγματισμό των υπόλοιπων μελών της οικογένειας. Επειδή η βία στο σπίτι κατευθύνεται προς τους αδύναμους, η κακοποίηση των ζώων και η κακοποίηση των παιδιών συχνά συμβαδίζουν. Γονείς που αμελούν την ανάγκη ενός ζώου για σωστή φροντίδα ή που κακοποιούν ζώα, μπορεί επίσης, να κακοποιούν ή να παραμελούν τα ίδια τους τα παιδιά. Ενώ η κακοποίηση των ζώων αποτελεί ένα σημαντικό σημάδι κακοποίησης των παιδιών, ο γονιός δεν είναι πάντα αυτός που βλάπτει το ζώο. Τα παιδιά δεν βασανίζουν ή σκοτώνουν ζώα στα καλά καθούμενα. Πρόκειται για μια μαθημένη συμπεριφορά η οποία δείχνει ότι το ίδιο το παιδί είναι θύμα βίας, την οποία αναπαράγει ή εκτονώνει. Όπως ακριβώς και οι γονείς, τα παιδιά αντιδρούν στο θυμό ή τη σύγχυση, με βία. Η βία τους κατευθύνεται στο μοναδικό πλάσμα μέσα στην οικογένεια που είναι πιο ευάλωτο και αδύναμο από τα ίδια, δηλαδή σε ένα ζώο.

Η κακοποίηση ενέχει το χαρακτηριστικό της πρόθεσης από το άτομο και είναι πράξη ελεύθερης επιλογής, δηλαδή δεν επιβάλλεται από κάποιον άλλον. Η κακοποίηση ζώων δηλαδή, μπορεί να περιλαμβάνει επιβλαβείς πράξεις ή παράλειψη ικανοποίησης αναγκών, όπως αντίστοιχα όταν μιλάμε για σωματική κακοποίηση και παραμέληση των αναγκών των παιδιών.

Η εγκληματικότητα εναντίον ζώων και παιδιών «συμβαδίζουν». Αυτό μπορεί να είναι ακραία παραμέληση ή κακοποίηση. Στην πρώτη περίπτωση, αν η παραμέληση οφείλεται σε άγνοια, μπορεί να λυθεί με ενημέρωση. Αν όχι, τότε προκειται για άτομο με εγκληματικές τάσεις.

Από την 1η Ιανουαρίου 2015 το FBI χαρακτηρίζει την κακοποίηση ζώων «Έγκλημα κατά της Kοινωνίας» (Crime against Society), το οποίο κατατάσσει στο ύψιστο επίπεδο κακουργημάτων, μαζί με την ανθρωποκτονία και τον εμπρησμό.

Σύμφωνα με στοιχεία των Αμερικανικών Διωκτικών Αρχών, στο 88% οικογενειών που κατηγορήθηκαν για κακοποίηση παιδιού διαπιστώθηκε παράλληλη κακοποίηση ζώου. Το 85,4% των γυναικών και το 63% των παιδιών που φιλοξενήθηκαν σε ξενώνες για θύματα ενδοοικογενειακής βίας έχουν βιώσει επεισόδια κακοποίησης κατοικιδίου, ενώ το 76% των κακοποιήσεων ζώου συμβαίνουν μπροστά σε παιδιά.

Τα στοιχεία για τη διασύνδεση της κακοποίησης ζώων με την ενδοοικογενειακή βία πρωτοπαρουσιάστηκαν στην Ελλάδα το 2015, στην ημερίδα «Ο κύκλος της βίας, από την κακοποίηση ζώων στην ενδοοικογενειακή βία» που συνδιοργάνωσαν με την ΕΛ.ΑΣ. η Πανελλήνια Φιλοζωική Ομοσπονδία και η Συμμαχία για την Ελλάδα, σε συνεργασία με την Μητροπολιτική Αστυνομία του Los Angeles, την Γενική Εισαγγελία της Πολιτείας της Virginia και το Ίδρυμα Voice For The Animals.

Μια Επιπλέον Σημαντική Πρωτοβουλία

Στην παρουσίαση του προγράμματος εκπαίδευσης, με τίτλο «Ο κύκλος της Βίας, Παιδική Κακοποίηση- Κακοποίηση Ζώων», που έλαβε χώρα στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, τον Σεπτέμβρη 2017, από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου με πρωτοβουλία της Εισαγγελέως Ξένης Δημητρίου, με στόχο την εκπαίδευση εισαγγελικών λειτουργών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, προκειμένου να ενημερωθούν από Αμερικανούς υψηλόβαθμους εισαγγελικούς λειτουργούς για την επικινδυνότητα των εγκλημάτων που κρύβει η κακοποίηση των ζώων, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, πως: «Η βία εναντίον των ζώων είναι έγκλημα σε βάρος της κοινωνίας» ενώ η επικεφαλής της ομάδας των αμερικανών εκπαιδευτών, Ανώτερη Πολιτειακή Εισαγγελέας, διευθύντρια της Μονάδας Δικαίου των Ζώων της Πολιτείας της Βιρτζίνια, Μισέλ Γουέλς, υπογράμμισε ότι το έγκλημα της κακοποίησης ζώων και οι προεκτάσεις του, απλώνει τα πλοκάμια του και στην Ελλάδα είναι μια πραγματικότητα που πρέπει να αντιμετωπιστεί τόσο με κατάλληλη ενημέρωση, όσο και με νομοθετικές ρυθμίσεις.

«Ο κακοποιός δεν σταματά στην κακοποίηση των ζώων, αλλά θα προχωρήσει στα παιδιά» και σε άλλα μέλη της οικογένειας. «Όπου υπάρχει βία υπάρχουν και ζώα», ανέφερε η Αμερικανή εισαγγελέας, τονίζοντας ότι πολλές φορές τα ζώα χρησιμοποιούνται ως μέσο πίεσης στα θύματα για να μην αντιδράσσουν.

«Είχαμε μια περίπτωση πατέρα που βίαζε την ανήλικη κόρη του και την απειλούσε ότι θα σκότωνε τον σκύλο της, αν αντιδρούσε» είπε η κα Γουέλς. Στο τέλος σκότωσε τον σκύλο για να της αποδείξει ότι δεν θα δίσταζε να της κάνει ακόμα μεγαλύτερο κακό.

Ανέφερε επίσης και άλλα παραδείγματα για να κάνει κατανοητή τη σχέση βίας σε ζώα και μέσα στο σπιτι. Στη μία περίπτωση μια γυναίκα πήγε στο αστυνομικό τμήμα με τη γάτα της τυλιγμένη με ταινία και ένα βίντεο που έδειχνε τον άνδρα της, που το είχε κάνει γιατί ζήλευε, να γελάει με την αγανάκτισή της. Και όταν αυτή αντέδρασε την γρονθοκόπησε στο πρόσωπο.

Σημαντικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο πρόγραμμα:

• Η κακοποίηση ζώων συνδέεται επίσης με διατάραξη κοινής ησυχίας, διαρρήξεις, βιαιοπραγίες, ναρκωτικά, ανθρωποκτονίες.
• Το ζώο είναι συχνά το πρώτο θύμα της ενδοοικογενειακής βίας και παραδειγματισμός για να ‘συμμορφωθούν’ τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.

• Το 71% των γυναικών που φιλοξενήθηκαν σε ξενώνες για θύματα κακοποίησης κατέθεσαν ότι ο σύντροφος τους τραυμάτισε η σκότωσε το κατοικίδιο τους (Ascione, 1998)
• Το 25-40% των κακοποιημένων γυναικών δεν εγκαταλείπουν το σπίτι γιατί φοβούνται τι θα συμβεί στο κατοικίδιό τους εάν φύγουν
• Το 85,4% των γυναικών και το 63% των παιδιών που φιλοξενήθηκαν σε ξενώνες για θύματα ενδοοικογενειακής βίας έχουν βιώσει επεισόδια κακοποίησης κατοικίδιου
• Το 62-76% των κακοποιήσεων ζώων συμβαίνουν μπροστά σε παιδιά
• Το 63,3% των κρατουμένων λόγω καταδίκης για βίαια εγκλήματα έχει παραδεχτεί πως έχει κακοποιήσει ζώα (Schiff Louw Ascione, 1999)
• Το 32% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας που είχαν κατοικίδιο ανέφεραν ότι το παιδί τους αναπαρήγαγε τη βία, τραυματίζοντας ή σκοτώνοντας το ζώο

Τα παιδιά δεν βασανίζουν ή σκοτώνουν ζώα στα καλά καθούμενα επειδή έτσι γεννήθηκαν. Είναι μαθημένη συμπεριφορά : σημαίνει ότι το ίδιο το παιδί είναι θύμα βίας και την αναπαράγει ή την εκτονώνει πάνω σε ένα ζώο (θεωρίες μίμησης)

Απαραίτητη η παρέμβαση της Αστυνομίας για να σπάσει ο κύκλος της βίας

Τα παιδιά σε βίαια σπίτια χαρακτηρίζονται από συχνή συμμετοχή σε ξυλοδαρμό αυτού που βρίσκεται κάτω από αυτά σε ιεραρχία.

 

• Η δίωξη της κακοποίησης ζώου επιτρέπει στην αστυνομία να συλλάβει άτομα που δεν έχουν συλληφθεί για άλλα εγκλήματα
• Οι κυνομαχίες συνδέονται άμεσα με το οργανωμένο έγκλημα. Αποτελούν χώρο γενικευμένης εγκληματικότητας και πρέπει να διερευνώνται και να διώκονται πολύ αποφασιστικά. Συνδυάζουν οργανωμένη κακοποίηση και βασανισμό ζώων με τζόγο, ξέπλυμα μαύρου χρήματος, ναρκωτικά, συμμορίες και όπλα.

Κίνητρα των δραστών

Σύμφωνα με την έρευνα των Kellert & Felthous (1985) η κακοποίηση έχει παρουσιαστεί από τους ίδιους τους δράστες είτε ως:

• Μέσο ελέγχου των ζώων: H κακοποίηση σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιείται ως μέσο εκπαίδευσης ή τιμωρίας
• Μέσο δημιουργίας άγριων ενστίκτων σε ένα ζώο (να γίνει πιο επιθετικό)
• Αντίποινα στο ίδιο το ζώο
• Έκφραση προκαταλήψεων

Είτε ως:

• Δημιουργία αισθήματος φόβου στο κοινό ως αποτέλεσμα της είδησης
• Αντίποινα σε ανθρώπους που έβλαψαν δικό τους ζώο στο παρελθόν
• Αντίποινα για άλλους λόγους σε ανθρώπους που θεωρούνται δύσκολοι στόχοι -» Άρα ο αμέσως επόμενος και πιο αδύναμος στόχος είναι το ζώο.
• Απόκτηση αισθήματος ευχαρίστησης μέσω της κακοποίησης

Ωστόσο σε νεαρά αγόρια μια αιτιολογία των πράξεων τους, είναι η απόδειξη αρρενωπότητας (Flynn, 2001)

Το ψυχολογικό προφίλ των δραστών

Το ψυχολογικό προφίλ ενός ατόμου που βασανίζει ζώα μπορεί να είναι αντίστοιχο και παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με το ψυχολογικό προφίλ του ανθρώπου που κακοποιεί τη γυναίκα του ή τα παιδιά του.

Σκιαγραφώντας το προφίλ μπορούμε να αναφέρουμε ότι τα άτομα αυτά μπορεί να εμφανίζουν χαρακτηριστικά όπως:

• Περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες.
• Δυσκολία ανάπτυξης της ενσυναίσθησης
• Δυσκολία στο να συνάψουν σχέσεις εμπιστοσύνης
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια, αισθήματα αναξιότητας και ανεπάρκειας.
• Παραβατική συμπεριφορά και προβλήματα με το νόμο κατά την εφηβεία (π.χ. εμπλέκονται σε συμμορίες/ξυλοδαρμούς, κλοπές, χρήση ουσιών κλπ).
• Ασκούσαν ή υφίσταντο εκφοβισμό (bullying) όταν πήγαιναν στο σχολείο.
• Καταθλιπτική συμπτωματολογία.
• Σεξουαλικές δυσλειτουργίες και αρέσκονται να κάνουν σεξ με ζώα.
• Δυσκολία να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους στη σχέση τους με τους άλλους και συχνά επιδιώκουν να βασανίσουν το κατοικίδιο του συντρόφου τους, ως ένδειξη εξουσίας και ισχύος μέσα στη σχέση, προκειμένου να πονέσουν τον/ την σύντροφό τους.

Οπωσδήποτε, τα άτομα που τείνουν να κακοποιούν ζώα χρήζουν άμεσης βοήθειας από ειδικούς, τόσο για τη θεραπεία των ίδιων, όσο και για την προστασία των ζώων.

Όπως προαναφέρθηκε, έχει παρατηρηθεί ότι η κακοποίηση των ζώων συχνά συνδέεται με την κακοποίηση απέναντι στους ανθρώπους. Από εγκληματολογικές έρευνες προκύπτει ότι άτομα που διαπράττουν κατά συρροή εγκλήματα κατά της ζωής, έχουν συνήθως στο ιστορικό τους κακοποιήσει ζώα. Αυτό, ωστόσο, δεν συνεπάγεται ότι όσοι κακοποιούν ζώα γίνονται δολοφόνοι.

Ερευνητικά αποτελέσματα

Σύμφωνα με το FBI – καθώς στις Η.Π.Α. υπάρχουν στατιστικά στοιχεία και γίνονται ανάλογες μελέτες – ιστορικό βίας προς ζώα είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που τακτικά εμφανίζονται στα αρχεία για κατ᾽ εξακολούθηση βιαστές και δολοφόνους. Οι μελέτες, οι οποίες γίνονται πάνω σε ανθρώπους, που έχουν διαπράξει φριχτά εγκλήματα σε βάρος συνανθρώπων τους, αποδεικνύουν πολύ συχνά, ότι υπάρχει ιστορικό κακοποίησης ζώων, πριν οι εγκληματίες καταλήξουν στα ανθρώπινα θύματα.

Το αμερικανικό πρότυπο διαγνωστικό και θεραπευτικό εγχειρίδιο για ψυχιατρικές και συναισθηματικές διαταραχές αναφέρει τη βία προς τα ζώα ως ένα διαγνωστικό κριτήριο για διαταραχές συμπεριφοράς.

Έρευνες στον τομέα της Ψυχολογίας και της Εγκληματολογίας δείχνουν ότι οι άνθρωποι που διαπράττουν πράξεις βίας προς τα ζώα δεν σταματάνε εκεί καθώς πολλοί από αυτούς συνεχίζουν και στους συνανθρώπους τους.

Συγκεκριμένα ο Robert K. Ressler, ο οποίος ανέπτυξε το προφίλ των serial killer για το FBI, μεταξύ άλλων αναφέρει: «Οι δολοφόνοι πολύ συχνά αρχίζουν με το να σκοτώνουν και να βασανίζουν ζώα σαν παιδιά». Επιπλέον, ο ειδικός πράκτορας του FBI Alan Brantly υποστηρίζει πως ορισμένοι δράστες σκοτώνουν τα ζώα ως πρόβα για τη μετέπειτα κακοποίηση ανθρώπων (Barnard & Hogan, 1999)

Ωστόσο, μελέτες έχουν αποδείξει, ότι όσοι έχουν παρελθόν κακοποίησης με ζώα ως παιδιά, χρησιμοποίησαν την ίδια μέθοδο κακοποίησης στους ανθρώπους όπως και στα ζώα τους (Wright & Hensley, 2003)

Σε μια μελέτη 45 φυλακισμένων αρρένων που θεωρούνταν βίαιοι δράστες, ο McClellan (2007) διαπίστωσε ότι το 56% παραδέχτηκε ότι έχει διαπράξει πράξεις βίας κατά των ζώων, ενώ σε μια άλλη σχετική μελέτη του 2004, με κρατουμένους σε φυλακές μέγιστης ή μεσαίας ασφαλείας η οποία δεν εξέταζε τα γεγονότα αλλά τα μοτίβα επαναλαμβανόμενης βίας, οι Tallichet και ο Hensley βρήκαν μια σύνδεση μεταξύ της επανειλημμένης σκληρότητας των ζώων και της βίας κατά των ανθρώπων.

Μερικοί απο τους πιο διάσημους κατα συρροή δολοφόνους, οι οποίοι στην παιδική τους ηλικία σκότωναν και κακοποιούσαν ζώα:

• Ως παιδί, ο κατά συρροήν δολοφόνος και βιαστής Ted Bundy, αρχικά βίωσε τη βία του πατέρα του προς τα ζώα, καθώς και ο ίδιος έπειτα, βασάνιζε ζώα.
• Ο Earl Kenneth Shriner, που βίασε και μαχαίρωσε ένα 7 χρονο αγόρι, ήταν γνωστός στη γειτονιά του ότι κρέμαγε γάτες και βασάνιζε σκυλιά.
• Η Brenda Spencer, που έβαλε φωτιά σε ένα σχολείο στην Καλιφόρνια, σκοτώνοντας 2 παιδιά και τραυματίζοντας άλλα 9, είχε επανειλημμένα κακοποιήσει γάτες και σκύλους, συχνά, βάζοντας φωτιά στις ουρές τους.
• Ο κατά συρροήν δολοφόνος και κανίβαλος Jeffrey Dahmer κάρφωνε τα κεφάλια σκύλων και γατών σε ξύλα.

Μια έρευνα ψυχιατρικών ασθενών που είχαν επανειλημμένα βασανίσει σκύλους και γάτες βρήκε ότι όλοι τους είχαν υψηλά επίπεδα επιθετικότητας προς ανθρώπους επίσης. Ωστόσο όλα τα παιδιά που περιλαμβάνονται σε συντριπτικούς πυροβολισμούς σε σχολεία τα τελευταία χρόνια, πρώτα «εξασκήθηκαν» πάνω σε ζώα.

Άνθρωποι που πυροβόλησαν σε σχολεία έχουν κοινό το βίαιο παρελθόν

• Απρίλιος 1999/Littleton, Colorado

Οι Eric Harris & Dylan Klebold πυροβόλησαν και σκότωσαν 12 συμμαθητές τους και ένα δάσκαλο και τραυμάτισαν περισσότερους από 20 άλλους. Και οι δυο έφηβοι καυχιόνταν, βάσει αναφορών, ότι ακρωτηρίαζαν ζώα.

• Μάιος 1998/Springfield, Oregon

Ο Kip Kinkel, 15 ετών, σκότωσε τους γονείς του και άνοιξε πυρ στην καφετέρια του σχολείου του, σκοτώνοντας 2 άτομα και τραυματίζοντας άλλα 22. Είχε ιστορικά κακοποίησης και βασανισμού ζώων, ενώ καυχιόταν ότι είχε ανατινάξει μια αγελάδα και είχε σκοτώσει γάτες, και σκίουρους βάζοντας βεγγαλικά στο στόμα τους.

• Μάρτιος 1998/Jonesboro, Ark.

Οι Mitchell Johnson, 13 ετών και Andrew Golden, 11 ετών, τράβηξαν το συναγερμό φωτιάς στο σχολείο τους και έπειτα, πυροβόλησαν και σκότωσαν 4 συμμαθητές και ένα δάσκαλο. Ο Golden αναφέρθηκε ότι σκότωνε σκυλιά «συνέχεια με όπλο».

• Δεκέμβριος 1997/West Paducah, Ky.

O Michael Carneal, 14 ετών, πυροβόλησε και σκότωσε 3 μαθητές κατά τη διάρκεια της προσευχής στο σχολείο. Είχαν ακούσει τον Carneal να μιλάει και να λέει ότι είχε πετάξει μια γάτα στη φωτιά.

• Οκτώβριος 1997/Pearl, Miss

Luke Woodham, 16 ετών, πυροβόλησε και σκότωσε δυο συμμαθητές του και τραυμάτισε εφτά άλλους ενώ πριν είχε μαχαιρώσει και σκοτώσει τη μητέρα του. Το ημερολόγιο του Woodham αποκάλυψε ότι, σε μια στιγμή «πραγματικής ομορφιάς», αυτός κι ένας φίλος του είχαν χτυπήσει, κάψει και βασανίσει τον ίδιο τον σκύλο του μέχρι θανάτου.

Η τριάδα Macdonald ως τρόπος πρόβλεψης μετέπειτα βίαιων συμπεριφορών

Τι είναι η «Τριάδα Macdonald»

Η Τριάδα Macdonald, γνωστή και ως «triad of sociopathy», είναι μια σειρά τριών συμπεριφορικών χαρακτηριστικών που θεωρήθηκε πως σχετίζονται άμεσα με την μετέπειτα εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς από το άτομο που θα παρουσιάσει και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας.

Αυτά είναι:

1. Κακομεταχείριση/ βασανισμός ζώων
2. Πυρομανία
3. Ακράτεια κατά την διάρκεια του ύπνου, πέραν της ηλικίας των πέντε ετών.

Το 1963, ο John Marshall Macdonald, Εγκληματολόγος – Ψυχίατρος, στην δημοσιευμένη στο American Journal of Psychiatry, εργασία του με τίτλο «The Threat to Kill» παρατήρησε πως οι παραπάνω συμπεριφορές εμφανίζονταν συχνά σε ασθενείς του με έντονα επιθετική και σαδιστική συμπεριφορά. Σε δείγμα 100 ατόμων, ο Macdonald συνέκρινε 48 ψυχωτικούς ασθενείς του με 52 μη ψυχωτικούς, όλοι έχοντες ήδη απειλήσει κάποιον πως θα τον σκοτώσουν, χωρίς να έχουν προβεί σε κάποια ανάλογη πράξη απαραίτητα. Το δείγμα του ήταν μικρό και μη αντιπροσωπευτικό και ο Macdonald δεν στόχευε στην διεξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τρόπους πρόβλεψης της βίαιης συμπεριφοράς.

Στην πορεία, η τριάδα αυτών των συμπεριφορών διερευνήθηκε περεταίρω.

Το 1966, δύο ψυχίατροι, οι Hellman and Blackman, σε δείγμα 84 φυλακισμένων, μετά από το διαχωρισμό τους σε δύο ομάδες, μη επιθετικοί (53) και επιθετικοί – βίαιοι (31), κατέληξαν στο συμπέρασμα πως υφίσταται συσχετισμός ανάμεσα στις συμπεριφορές της τριάδας Macdonald (η οποία από τότε ονομάστηκε και τριάδα Hellman and Blackman) και στην εμφάνιση μετέπειτα βίαιης συμπεριφοράς.

Αν και με την πάροδο του χρόνου, κάποια στοιχεία παρέμειναν ανεπιβεβαίωτα, η τριάδα Mcdonald συνέχισε να είναι δημοφιλής.

Να σημειωθεί πως ένα πιο ασφαλές συμπέρασμα τελικά θα ήταν πως η βίαιη συμπεριφορά κατά των ζώων, η πυρομανία και η νυχτερινή ακράτεια είναι δείκτες σοβαρής παιδικής κακοποίησης, ενδοοικογενειακής βίας και ισχυρών ψυχικών τραυμάτων της παιδικής ηλικίας. Τα παιδιά συνήθως δε, εκδηλώνουν τέτοιες συμπεριφορές στα πλαίσια δυσλειτουργικών αμυντικών μηχανισμών που αναπτύσσουν προκειμένου να ανταπεξέλθουν της κακομεταχείρισης που έχουν υποστεί καθώς και στα πλαίσια διαφόρων διαταραχών συμπεριφοράς, προσωπικότητας κ.τ.λ.. Η βίαιη συμπεριφορά κατά των ζώων μπορεί να λειτουργεί σαν αντιστάθμισμα των αισθημάτων κατωτερότητας που έχει βιώσει ένα κακοποιημένο παιδί και μια προσπάθεια ανάκτησης κυριαρχίας – ελέγχου πάνω σε ένα αδύναμο – ανυπεράσπιστο θύμα, αναπαράγοντας ουσιαστικά τα δικά του τραυματικά βιώματα.

Κακοποίηση ζώων και Ψυχιατρικά προβλήματα

Άρθρο των Roman Gleyzer, Alan R. Felthous και Charles E. Holzer, με τίτλο «Κακοποίηση ζώων και ψυχιατρικές διαταραχές», που δημοσιεύτηκε στο «Τhe Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law» αναφέρει ότι στον χώρο της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας η κακοποίηση των ζώων από τους ανθρώπους δεν αποτελεί μεμονωμένη ψυχική διαταραχή, αλλά συναντάται σε άτομα που πάσχουν από Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας.

Ο Καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Saint Louis, Alan Felthous και ο ομότιμος καθηγητής κοινωνικής οικολογίας του πανεπιστημίου Yale, Stephen Kellert, στη επισκόπηση μελετών που διεξήγαγαν το 1987 σε δείγμα ατόμων με ψυχιατρικά και ποινικά προβλήματα, εντόπισαν ότι η κακοποίηση ζώων έχει αναφερθεί σε ποσοστό μέχρι 57% των ερωτηθέντων, σε αντίθεση με σχεδόν μηδενικές τιμές για τους ερωτηθέντες που προέρχονταν από «φυσιολογικό» πληθυσμό.

Σε μια μελέτη του εγκληματολόγου και πρώην πράκτορα του FBI, Robert Ressler και των συνεργατών του (1988), με δείγμα δραστών σεξουαλικών εγκλημάτων, τα ποσοστά εμφάνισης κακοποίησης ζώων κατά τη παιδική ηλικία των δραστών πλησιάζουν το 70% για τους άνδρες. Η κακοποίηση των ζώων από τους ανθρώπους έχει συνδεθεί με την κακοποίηση ή παραμέληση των ατόμων αυτών από τους γονείς τους κατά την παιδική ηλικία, είτε με άμεσο τρόπο, για παράδειγμα έχοντας υποστεί οι ίδιοι ως παιδιά οποιασδήποτε μορφής βία ή παραμέληση/εγκατάλειψη από τους γονείς, ή έμμεσα, δηλαδή βλέποντας τους γονείς να κακοποιούν το κατοικίδιο ζώο (ως μορφή επίδειξης ισχύος και εξουσίας των γονέων μέσα στην οικογένεια)

Έρευνες επίσης καταδεικνύουν, ότι η κακοποίηση ζώων συνδέεται με τη σωματική και σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών. Συγκεκριμένα, σε έρευνα του το 1992, o William Friedrich (καθηγητής κλινικής ψυχολογίας του πανεπιστημίου της Dakota) βρήκε ότι το 27-35% των γυναικών και των ανδρών που ως παιδιά είχαν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, βασάνιζαν ζώα. Αργότερα, ο επίτιμος καθηγητής ψυχολογίας του Utah State University, Ascione και οι συνεργάτες του, το 2003, σε μια μελέτη του σε παιδιά 6-12 ετών, τα οποία ήταν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης ή παρουσίαζαν ψυχιατρικές διαταραχές ή ήταν παιδιά – θύματα σωματικής κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας, παρατήρησε ότι ταυτόχρονα με τα προβλήματα που παρουσίαζαν, εκδήλωναν και σκληρότητα προς τα ζώα σε ποσοστό 60%.

Η ελληνική πραγματικότητα και το νομοθετικό πλαίσιο

Στην ελληνική πραγματικότητα η έλλειψη ενημέρωσης και παιδείας τροφοδοτεί τέτοιου είδους περιστατικά. Θετικές αλλαγές όμως επέφεραν οι νόμοι 4039/2012 και 4235/2014 για την προστασία τόσο των αδέσποτων αλλά και των ζώων συντροφιάς. Ο Ν. 4235/2014 είναι ένα πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και μόνο τα άρθρα 46 και 47 είναι αυτά που αφορούν τις αλλαγές του Ν.4039/2012.

Αντιμετώπιση

Πολύ σημαντική είναι τόσο η ανάπτυξη ενσυναίσθησης, όσο η κατάλληλη εκπάιδευση και ενημέρωση των υπηρετούντων στα Σώματα Ασφαλείας στο να ερευνούν πάντα πίσω από την κακοποίηση ενός ζώου την ύπαρξη ενδοοικογενειακής βίας και τυχόν άλλης μορφής εγκληματικότητας, αλλά και την περίπτωση ψυχικά διαταραγμένου και επικίνδυνου δράστη. H ενδοοικογενειακή βία είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και μόνο ως τέτοιο πρέπει να προσεγγίζεται. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η βία επηρεάζεται από ένα σύνολο διαφορετικών αιτιών αλλά και οι προεκτάσεις της απλώνονται σε όλα τα επίπεδα της προσωπικής και ευρύτερης ζωής του ατόμου. Η ελληνική νομοθεσία τα τελευταία χρόνια παρά τις ελλείψεις της, τιμωρεί την κακοποίηση και τον βασανισμό των ζώων, αλλά δυστυχώς δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητό, ότι η κακοποίηση των ζώων συνδέεται άμεσα με την εγκληματικότητα, έστω και αν έχει αποδειχθεί επιστημονικά αλλά και στην πράξη ότι «η κακοποίηση των ζώων είναι η πρώτη πράξη ενός βίαιου ατόμου».

Στην Αμερική από 1/1/2016 η κακοποίηση ζώων χαρακτηρίζεται «έγκλημα κατά της κοινωνίας» (crime against Society) και κατατάσσεται στην Α’ κατηγορία κακουργημάτων μαζί με την ανθρωποκτονία και τον εμπρησμό.

Πρόληψη

Η πρόληψη σε κάθε μορφή βίας, αποτελεί την πιο σημαντική παράμετρο.

Για την κακοποίηση ζώων προτείνονται μεταξύ άλλων, τα παρακάτω:

• Εκμάθηση των παιδιών – Συμπόνια και σεβασμό στα ζώα
• Δημιουργία και Ανάπτυξη κοινωνικής συνείδησης όλων μας απέναντι στα ζώα
• Σεβασμὀς και προστασία σε κάθε μορφή ζωής
• Ευαισθησία-Ενσυναίσθηση
• Δημιουργία ενός άτυπου κοινωνικού κανόνα που να απαγορεύει τέτοιες συμπεριφορές – Μη ανοχή τέτοιου είδους πράξεων – Καταγγελίες για ανάλογα περιστατικά
• Στελέχωση της αστυνομίας ζώων με κτηνιάτρους κλπ
• Εκπαίδευση κτηνιάτρων σχετικά με την κακοποίηση των ζώων – Αναγνώριση κακοποιητικού ατόμου και πρός τα μέλη της οικογένειας
• Διοργάνωση εκστρατειών ενημέρωσης σχετικά με τις υποχρεώσεις των κατόχων ζώων συντροφιάς.
• Αναβάθμιση του νομοθετικού πλαισίου προστασίας των ζώων – Αυστηρότερες ποινές

Στην Αμερική λένε ότι «αν θες να προστατεύσεις την κοινωνία, τότε εστίασε στην προστασία των ζώων. Αν δεις κάποιο από αυτά να κακοποιείται, τότε ξέρεις ότι έχεις πιάσει την άκρη μια υπόθεσης που θα σε οδηγήσει κάπου αλλού, σε ένα μεγαλύτερο πρόβλημα»

Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω πως είναι Δικαίωμα του καθενός να μην αγαπάει τα ζώα και να μην τα φιλοξενεί στο σπίτι του, αλλά είναι Υποχρέωση όλων να τα σέβονται.

Σας ευχαριστώ πολύ.

“Θα έρθει η μέρα που οι άνθρωποι θα δουν τον φόνο ενός ζώου με τον ίδιο τρόπο που βλέπουν τον φόνο ενός ανθρώπου.”

(Leonardo Da Vinci)

ΠΗΓΕΣ

• Barnard, N.D & Hogan, A.R. (1999 June 6). Moving up the chain of abuse pattern shows cruelty to animals is one predictor of violent behavior in adults. Seattle Post-Intelligencer, p. C.1.
• Wright, J.; Hensley, C. (2003). “From animal cruelty to serial murder: Applying the graduation hypothesis”. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology. 47 (1): 71–88. doi:1177/0306624X02239276. PMID12613433.
• McClellan, J. (2007). Animal cruelty and violent behavior: Is there a connection? Journal of Security Education.
• Tallichet, S. E.; Hensley, C. (1 September 2004). “Exploring the Link between Recurrent Acts of Childhood and Adolescent Animal Cruelty and Subsequent Violent Crime”. Criminal Justice Review. 29 (2): 304–316.
• Macdonald, John M. (August 1963). “The threat to kill”. Am J Psychiatry. 120 (2): 125–130.
• Kellert, S. R & Felthous, A. R (1985). Childhood Cruelty Toward Animals Among Criminals and Noncriminals, Human RelationsVolume:38 Issue:12, pp: 1113-1129
• Humane Society of the United States. (2002a). Animal cruelty and family violence: Making the connection.
• Flynn, C. (2001). Acknowledging the “zoological connection”: A sociological analysis of animal cruelty. Society and Animals, 9 (1).

http://www.postmodern.gr