Ο Ερντογάν Φροντίζει Τις Γυναίκες Του;

Έχοντας διέλθει το κατώφλι του 21ου αιώνα, η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί κορωνίδα των επιτευγμάτων του τελευταίου. Ανάμεσα σε όσα προβλέπει, αδιαπραγμάτευτη θέση κατέχει η ισότητα των δύο φύλων (άρθρο 2), ενώ κατοχυρωμένο είναι το δικαίωμα στη ζωή δίχως βία, δουλεία (άρθρο 4), διακρίσεις στην εκπαίδευση (άρθρο 26), την ιδιοκτησία (άρθρο 17), την ψήφο (άρθρο 21) και τον ισότιμο μισθό (Ohchr.org, 2017).

Ωστόσο, παρά τη Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το 1995, με το σύνθημα «Τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα» να είναι κυρίαρχο, αναφορικά με τα δικαιώματα των γυναικών και τη μεταχείρισή τους, το χάσμα από τη θεωρία στην πράξη, και ανάμεσα στο δυτικό και τον υπόλοιπο κόσμο γεφυρώνεται με τα χρόνια, ή όχι;

Παρά τις κατακτήσεις των γυναικών, συνεχιζόμενες και εκτεταμένες είναι οι παραβιάσεις των γυναικείων δικαιωμάτων όπου γης. Άξια μελέτης είναι η κατάσταση που επικρατεί στη γειτονική Τουρκία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη ιστορία που απασχόλησε τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, με πρωταγωνίστρια την Eda Okutgen, η οποία μαχαιρώθηκε από τον πρώην σύζυγό της, έως ότου υπέκυψε στα τραύματά της, ενώ έτρεχε να σωθεί. Ταυτόχρονα, πληθώρα περιστατικών προσιδιάζουν το αναφερθέν, ενισχύοντας αποδεικτικά τη διαπίστωση για την ύπαρξη του εν λόγω χάσματος ως προς τη μεταχείριση των γυναικών στην τουρκική επικράτεια, με την ιστορία της 20άχρονης φοιτήτριας Özgecan Aslan, η οποία, αφότου χτυπήθηκε και κάηκε, αφέθηκε σε ποταμό από οδηγό λεωφορείου που είχε αποπειραθεί να τη βιάσει, όπως επίσης και της Muhterem Göçmen που μαχαιρώθηκε από το σύζυγό της μετά την αποφυλάκισή του, ενώ αυτή εργαζόταν σε κομμωτήριο.

Τα Δικαιώματα Των Γυναικών Και Το Καθεστώς Του Recep Tayyip Erdoğan

Από το 1923, με την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας της Τουρκίας, το ζήτημα της ισότητας των γυναικών σταδιακά έρχεται στο επίκεντρο της προσοχής του κράτους. Προκειμένου να ενισχυθεί η θέση τους στην κοινωνία, χαράσσεται εθνική πολιτική υπέρ του γυναικείου φύλου τηρουμένων των αναλογιών.

Το 2002 αναλαμβάνει την εξουσία της Τουρκίας το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (εφεξής ΑΚΡ), με επικεφαλής τον Recep Tayyip Erdoğan, και η τουρκική νομοθεσία βρίσκεται υπό επεξεργασία. Ανάμεσα στις βασικές αλλαγές βρίσκεται η αναγνώριση των γυναικών από τον ποινικό κώδικα ως «άτομα», σχετικά με τα «εγκλήματα κατά του ατόμου», από κοινού με τη θέσπιση νόμων που τιμωρούν τη σεξουαλική παρενόχληση και το βιασμό στα πλαίσια του γάμου. Ταυτόχρονα, δεν απουσιάζουν νόμοι που αυξάνουν τις ποινές στους δράστες για φόνους τιμής, και άλλοι που εξαλείφουν τις διακρίσεις μεταξύ ανύπαντρων γυναικών.

Το κράτος πια υποχρεούται να διασφαλίσει την ισότητα στην πράξη, βασιζόμενο στις προβλέψεις του Συντάγματος του 2004 και της «Σύμβασης για την Πρόληψη Και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας» (Preventing and Combating Violence and Domestic Violence against Women), ως προς την οποία η Τουρκία αποτελεί αρωγό τόσο για τη σύνταξη, όσο και την υπογραφή της τον Μάιο του 2011, στα πλαίσια των εργασιών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Παρόλη την εκτεθείσα διαδρομή προς υπεράσπιση των γυναικείων δικαιωμάτων, πλήθος ακτιβιστών και θυμάτων κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών εν τοις πράγμασι. Στοιχεία της οργάνωσης «We Will Stop Women Murders» καταδεικνύουν ότι 414 γυναίκες θανατώθηκαν από κάποιο συγγενή ή μη κατά το έτος 2015-2016, και η ανησυχία ολοένα και εντείνεται. Προς επίρρωση του αυξανόμενου αισθήματος φόβου, αισθητή κάνει την παρουσία της η πολιτική του Προέδρου Recep Tayyip Erdoğan. Κατά τρόπο αυταρχικό δείχνει να εφαρμόζει πολιτική επίφοβη για τις γυναίκες της χώρας του, στα πλαίσια, μάλιστα, της προσπάθειας προώθησης μιας εικόνας σταθερότητας, εκσυγχρονισμού και Ισλαμικού εκδημοκρατισμού της Τουρκίας.

Καθώς η βεντάλια των δικαιωμάτων είναι μεγάλη, θα γίνει αναφορά σε συγκεκριμένα κατοχυρωμένα δικαιώματα, και στη νομοθετική τους ρύθμιση.

Ισότητα Των Φύλων

Πρωτίστως, αναφορικά με την ισότητα των φύλων, ο Αστικός Κώδικας του 2001 και το άρθρο 41 του Συντάγματος επισημαίνουν την ισότητα στο οικογενειακό περιβάλλον, ενώ παρέχονται στις γυναίκες ίσα περιουσιακά δικαιώματα στα αποκτηθέντα κατά τη διάρκεια του γάμου. Ταυτόχρονα, η ηλικία γάμου αυξάνεται στα 18 έτη για τους άνδρες, και 17 για τις γυναίκες. Σε περιπτώσεις, μάλιστα, καταναγκαστικού γάμου, οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν ακύρωση εντός των πρώτων 5 χρόνων του γάμου. Με την επικαιροποίηση του άρθρου 10 του Συντάγματος, δίνεται στο κράτος η ευθύνη για την εδραίωση της ισότητας των φύλων.

Στα πλαίσια της συγκεκριμένης νομοθετικής ρύθμισης, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Recep Tayyip Erdoğan, έκανε ανακοινώσεις, προωθώντας την ιδέα ότι οι γυναίκες θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον τρία παιδιά, χαρακτηρίζοντας μια γυναίκα που απορρίπτει τη μητρότητα ως «ανεπαρκή» και «ατελή«. Υποστηρίζει, μάλιστα, τις γυναίκες που έχουν επιτυχημένες επαγγελματικές σταδιοδρομίες, αλλά τονίζει ότι αυτό δεν θα πρέπει να αποτελεί «εμπόδιο» στην απόκτηση παιδιών. Συγχρόνως, ανακοινώνει πως το κόμμα του AKP θα συντάξει νόμο που θα απαγορεύει την άμβλωση, ενώ θα φροντίσει να μετατρέψει το Υπουργείο Γυναικείων Υποθέσεων σε Υπουργείο Οικογενείας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Σε μία από τις ομιλίες του το 2010, σχετικά με την ισότητα ανδρών και γυναικών, δηλώνει ότι «Οι γυναίκες είναι γυναίκες, και οι άνδρες είναι άνδρες. Είναι δυνατόν να είναι ίσοι;«. Επεκτείνοντας τον εν λόγω ισχυρισμό του, εξηγεί ότι, δεδομένων των βιολογικών τους διαφορών, τα δύο φύλα δεν δύνανται να εξυπηρετήσουν τις ίδιες λειτουργίες, προσθέτοντας ότι το χειρωνακτικό έργο είναι αδύνατο να πραγματωθεί από το γυναικείο φύλο, εξαιτίας της «λεπτής φύσης» των γυναικών. Σύμφωνα με τον ίδιο, το Ισλάμ έχει ορίσει ποια είναι θέση της γυναίκας, και δεν είναι άλλη από τη μητρότητα. Συνεπώς, γι’αυτόν οι γυναίκες και οι άνδρες δεν γίνεται να αντιμετωπίζονται ισάξια «επειδή κάτι τέτοιο παραβιάζει τους νόμους της φύσης, καθότι διαφέρουν«.

Ενδοοικογενειακή Βία

Ακολούθως, όσον αφορά την ενδοοικογενειακή βία, αυτή νομοθετικά ρυθμίζεται με τη μεταρρύθμιση του Ποινικού Κώδικα το 2004, που την χαρακτηρίζει ως «έγκλημα», και το νόμο υπ’αριθμ. 6248 για την προστασία της οικογένειας και την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών. Σύμφωνα με αυτά, επιβάλλεται η ίδρυση Κέντρων Πρόληψης και Παρακολούθησης της Βίας, προβλέπεται πως οι αστυνομικοί είναι εξουσιοδοτημένοι να επέμβουν σε περίπτωση ανάγκης, χωρίς διαρκή διεξαγωγή δικαστικών διαδικασιών, και επεκτείνεται η προστασία από το «σύζυγο» σε οποιονδήποτε θεωρείται μέλος της οικογένειας, είτε ζει, είτε όχι στο ίδιο σπίτι.

Αξιοσημείωτη είναι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τον Ιούνιο του 2009, σύμφωνα με την οποία η Τουρκία δεν προστάτευσε την Nahide Opuz και τη μητέρα της ως όφειλε από την ενδοοικογενειακή βία που υπέστη εξαιτίας του Opuz. Το Δικαστήριο για πρώτη φορά διατυπώνει τις υποχρεώσεις του κράτους ως προς την ενδοοικογενειακή βία, υπογραμμίζοντας ότι δεν πρόκειται για βία στους κόλπους της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, απεναντίας πρόκειται για ζήτημα που χρήζει κρατικής παρεμβάσεως [Opuz v. Turkey, Application no. 33401/02, Council of Europe: European Court of Human Rights, 9 June 2009].

Βία Κατά Των Γυναικών

Σχετικά με την προστασία των γυναικών ενάντια στη βία, θεσπίζεται ο «Νόμος για την Προστασία της Οικογένειας και την Πρόληψη της Βίας κατά των Γυναικών». Σύμφωνα με αυτόν το νόμο, οι γυναίκες που έχουν βιώσει οικογενειακή βία πρέπει να προστατεύονται μέσω πειθούς, και όχι νομικά. Έτσι, καταργείται η ιδιωτικότητα των γυναικείων καταφυγίων, η βία κατά των γυναικών δεν ορίζεται ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ οι γυναίκες που βιώνουν βία καλούνται να το αποδείξουν. Όπως υποδηλώνει το όνομα του νόμου, για την κυβέρνηση ΑΚΡ η προστασία της οικογένειας έρχεται πριν από την προστασία των γυναικών. Στο σημείο αυτό, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κυβέρνηση AKP και τα δικαστήριά της όχι μόνο απέκρυψαν τους βιασμούς και τη βία κατά των γυναικών, αλλά ενθάρρυναν σιωπηρά αυτές τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ποικιλοτρόπως. Τον Ιούλιο του 2009, μετά από τη δολοφονία της Münevver Karabulut με πριόνι ενώ ήταν ζωντανή, ο Erdoğan δήλωσε: «Αν ένα κορίτσι μένει χωρίς επίβλεψη από την οικογένειά του, θα τρέξει μακριά, είτε σε έναν ντραμίστα είτε σε ένα τρομπετίστα«. Όσον αφορά στην ίδια δολοφονία, o αρχηγός της αστυνομίας της Κωνσταντινούπολης, Celalettin Cerrah, δήλωσε πως η οικογένεια έπρεπε να είχε διαφυλάξει την κόρη της.

Παρά τη νομοθετική προστασία που υφίστανται στην Τουρκία, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις λόγω του φύλου τους, και -όπως ο ίδιος ο Πρόεδρος Recep Tayyip Erdoğan τοποθετείται- η βία εις βάρος ων γυναικών παραμένει «ανοιχτή πληγή για την Τουρκία» (BBC News, 2017). Αναλυτικότερα, συγκλονιστικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι περίπου 3.000 άνδρες που έχουν κατηγορηθεί για σεξουαλική κακοποίηση ή βιασμό παντρεύτηκαν τα θύματά τους, και απέφυγαν τη φυλακή. Την αλήθεια για τη διαδεδομένη πρακτική του γάμου ανάμεσα στο θύμα και τον βιαστή στην Τουρκία αποκαλύπτει -σε κοινοβουλευτική επιτροπή που σχηματίστηκε για να διερευνήσει και να αποτρέψει τα σεξουαλικά εγκλήματα στη χώρα- ο Mustafa Dermatag, επικεφαλής του τμήματος σεξουαλικών εγκλημάτων του Ανώτατου Εφετείου.

Μολονότι ο Πρόεδρος φαίνεται να δείχνει ενδιαφέρον, ανάμεσα στο πλήθος ακούγονται φωνές οι οποίες υπογραμμίζουν την τάση του να διχάζει τη χώρα. Στα μάτια των Τούρκων -όπως τον παρουσιάζει ο καθηγητής Karen Barkey, γεννηθείς στην Κωνσταντινούπολη- φαντάζει είτε ως αυταρχικός ηγέτης είτε ως εθνοπατέρας, ο οποίος προωθεί ένα νέο συντηρητισμό -ακόμα και θρησκευτικό-, γεγονός που προβλέπεται να δυσχεράνει τη ζωή των γυναικών. Η συμπεριφορά του, μάλιστα, αποτελεί βασικό παράγοντα ενίσχυσης της ανησυχίας για τη θέση των γυναικών στο τουρκικό έδαφος.

Το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων στην Τουρκία την τοποθετεί στην 125η θέση ανάμεσα σε 142 χώρες, σύμφωνα με το Global Gender Gap του World Economic Forum το 2014 .
Αναφορικά με την οικονομική ελευθερία και τη βία εναντίον των γυναικών, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η τουρκική εφημερίδα Hürriyet, μόνο το 37,2% των γυναικών που ρωτήθηκαν διαθέτουν προσωπικό τραπεζικό λογαριασμό, ενώ το 23% των γυναικών δήλωσαν ότι είχαν υποστεί βία από τον σύζυγό τους τουλάχιστον μία φορά. Η έρευνα της Εθνικής Οικιακής Βίας του 2014 για το Καθεστώς των Γυναικών διαπίστωσε ότι το 37,5% των παντρεμένων γυναικών είχαν υποστεί σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση τουλάχιστον μία φορά.

Συμπεράσματα

Η Τουρκία σημείωσε πρόοδο αναφορικά με την καθιέρωση του νομικού πλαισίου περί της προστασίας των δικαιωμάτων των γυναικών. Μολαταύτα, το συνολικό εγχείρημα των τουρκικών κυβερνήσεων στέφεται από μερική επιτυχία, καθότι τα προβλήματα των γυναικών στην Τουρκία εξακολουθούν να υπάρχουν και να εντείνονται. Εν προκειμένω -όπως αναφέρει η καθηγήτρια Hatipoglu- σημείο αναφοράς αποτελεί η ιδέα ότι τα δικαιώματα των γυναικών χρήζουν ουσιαστικού χρόνου ενασχόλησης, και πραγματικής κοινωνικής και διανοητικής αλλαγής (Hatipoglu, 2017). Στρεφόμενοι προς αυτήν την κατεύθυνση, οι νομικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν τα πρώτα βήματα, αλλά η «πολιτική βούληση» μπορεί να αποτελέσει το εναρκτήριο λάκτισμα για την εδραίωση σωστής και δίκαιης συμπεριφοράς απέναντι στις γυναίκες, όπως επίσης και για την τήρηση των νομοθετημάτων. Συνεπώς, η κυβέρνηση ΑΚΡ υπό τις οδηγίες του Προέδρου της καλείται ως η μόνη ικανή -τη δεδομένη στιγμή- να αμβλύνει το χάσμα αντιμετώπισης των γυναικών.

Πηγές:

1. Ohchr.org. (2017). Universal Declaration of Human Rights. [online] Available at: http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=grk [Accessed 16 May 2017].
2. Foreign Affairs. (2017). Women Are Dying in Turkey. [online] Available at: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2017-04-27/women-are-dying-turkey?cid=int-lea&pgtype=hpg [Accessed 16 May 2017]
3. BBC News. (2015). Is life getting worse for women in Erdogan’s Turkey? [online] Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-31709887 [Accessed 16 May 2017].
4. Jones, S. (2014). Despite Legal Gains, Turkish Women Are Still Dying Over The Right To Divorce. [online] The Huffington Post. Available at: http://www.huffingtonpost.com/2014/11/19/turkish-women-divorce_n_6133470.html [Accessed 16 May 2017].
5. Hatipoglu, E. (2014). Women’s Rights and Social Problems in Turkey. [online] Studies.aljazeera.net. Available at: http://studies.aljazeera.net/en/reports/2014/02/201429104351767777.html [Accessed 16 May 2017].
6. Council of Europe (n.d.). Istanbul Convention – Action against violence against women and domestic violence. [online] Available at: http://www.coe.int/en/web/istanbul-convention/about-the-convention [Accessed 16 May 2017].
7. Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs. (n.d.). Human Rights. [online] Available at: http://www.mfa.gov.tr/%C4%B0nsan-haklar%C4%B1.en.mfa [Accessed 16 May 2017].
8. Interights.org. (2017). Opuz v Turkey. [online] Available at: http://www.interights.org/opuz/index.html [Accessed 16 May 2017].
9. Stopvaw.org. (2017). Violence Against Women in Turkey. [online] Available at: http://www.stopvaw.org/turkey.html [Accessed 16 May 2017].
10. Τhe Guardian. (2017). Turkish president says childless women are ‘deficient, incomplete’. [online] Available at: https://www.theguardian.com/world/2016/jun/06/turkish-president-erdogan-childless-women-deficient-incomplete [Accessed 16 May 2017].
11. UN Women | Europe and Central Asia. (2017). Turkey. [online] Available at: http://eca.unwomen.org/en/where-we-are/turkey [Accessed 9 May 2017].
12. Tolunay, Ö. (2017). Women in Erdoğan’s Turkey. [online] Newpol.org. Available at: http://newpol.org/content/women-erdo%C4%9Fan%E2%80%99s-turkey [Accessed 16 May 2017].
13. Council of Europe: European Court of Human Rights. (2009). Opuz v. Turkey. [online] Available at: http://www.refworld.org/cases,ECHR,4a2f84392.html [Accessed 16 May 2017].
14. Council of Europe. (2011). Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence. Available at: http://www.refworld.org/docid/4ddb74f72.html [accessed 16 May 2017].
15. Τhe Guardian. (2017). Recep Tayyip Erdoğan: ‘women not equal to men’. [online] Available at: https://www.theguardian.com/world/2014/nov/24/turkeys-president-recep-tayyip-erdogan-women-not-equal-men [Accessed 16 May 2017].

powerpolitics.eu/ο-ερντογάν-φροντίζει-τις-γυναίκες-του/