Η θέση που παραχωρεί ένας λαός στις γυναίκες δείχνει την πολιτική και ηθική κατάστασή του
Η παρουσία των Ελληνίδων στη δημόσια ζωή του τόπου δεν υπήρξε ούτε αυτονόητη ούτε, βέβαια, κοινά αποδεκτή. Ένας μεγάλος αριθμός γυναικών, παρ’ όλες τις προκαταλήψεις, την πατριαρχική αντίληψη, την υποβάθμιση της παρουσίας τους, αλλά και την υποτίμηση των ικανοτήτων τους, συμμετείχαν ενεργά και με πολλούς τρόπους στην Επανάσταση για την Εθνική Ανεξαρτησία τον 19ο αιώνα. Δεν υπήρξαν «θεατές» της ιστορίας, τη συνδιαμόρφωσαν αλλά δεν αναγνωρίστηκαν. Γνωρίζουμε, ακόμη και σήμερα, μόνο δύο ή τρεις, δηλαδή την Μπουμπουλίνα και τη Μαντώ Μαυρογένους, της οποίας η επιστολή το 1834 στον βασιλιά Όθωνα αποδεικνύει την υποτίμηση των γυναικών από το κράτος.
Παρ’ όλα αυτά η Ιστορία ξαναγράφεται και οι γυναίκες που μετείχαν στη διαμόρφωσή της έρχονται στο προσκήνιο. Τις ανακαλύπτουμε. Στα πρώτα βήματα του νέου κράτους και στο περιβάλλον του Καποδίστρια ξέρουμε ότι συμμετείχε η Ναυπλιώτισσα Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου. Είναι από τις πρώτες γυναίκες, μορφωμένες οι ίδιες, που προσπαθούν να ανεβάσουν το επίπεδο των γυναικών και να τις εντάξουν στην πολιτική δράση. Είναι η Ευανθία Καΐρη, που πιστεύει ότι μόνο η μόρφωση θα ανοίξει άλλους δρόμους για τις γυναίκες, και δημιουργεί σχολεία για τα κορίτσια.
Η μόρφωση των γυναικών γίνεται σημαία για τις γυναίκες που ενδιαφέρονται για την εξέλιξη των ομοφύλων τους και την ανάπτυξή τους. Χωρίς να είναι απαγορευμένη η μόρφωση των κοριτσιών, μένουν αναλφάβητα γιατί θεωρείται αυτονόητο ότι δεν τους χρειάζεται. Το ίδιο πιστεύει –αφού δεν αντιδρά- και το κράτος. Η πρωτοβουλία της ίδρυσης οικοτροφείων και διδασκαλείων για κορίτσια παίρνεται από διάφορους φιλέλληνες. Το ζεύγος Τζον και Φράνσις Χιλλ ιδρύει το 1831 το πρώτο οικοτροφείο –σχολείο που είχε και «Ανώτερο Σχολείο», από το οποίο αποφοιτούσαν οι δασκάλες από το 1834. Ακολουθεί η ίδρυση και άλλων σχολείων για κορίτσια, τόσο στην Αθήνα όσο και σε άλλες πόλεις.
Το 1855 η Μαρία Υψηλάντη παίρνει την πρωτοβουλία και μαζί με άλλες μορφωμένες Αθηναίες συστήνουν τη Φιλανθρωπική Εταιρεία των Κυριών. Στόχος ήταν η δημιουργία ορφανοτροφείου κοριτσιών. Ιδρύθηκε το «Αμαλίειον» με τη δυνατότητα τα κορίτσια να γίνονται δεκτά σε διδασκαλεία και να δουλεύουν ως δασκάλες.
Παρ’ όλες αυτές τις προσπάθειες το 90% του γυναικείου πληθυσμού είναι αναλφάβητο. Το 1872 η Καλλιόπη Κεχαγιά συστήνει το Σύλλογο Κυριών υπέρ της Γυναικείας Παιδεύσεως, μαζί με άλλες 58 Αθηναίες. Το 1890 ο σύλλογος ιδρύει το «Πρότυπο Ελληνικό Παρθεναγωγείο». Την ίδια χρονιά η Καλλιρόη Παρρέν δημιουργεί τη «Σχολή της Κυριακής απόρων γυναικών και κορασίδων του λαού».
Είναι οι μορφωμένες και ανήσυχες γυναίκες που παίρνουν τις πρωτοβουλίες για τη μόρφωση των νέων κοριτσιών. Είναι αυτές που ανοίγουν κλειστούς και δύσβατους δρόμους στις άλλες γυναίκες. Παράλληλα, άλλες γυναίκες με τα ίδια ενδιαφέροντα για την ενημέρωση, μόρφωση και προώθηση των γυναικών και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, εκδίδουν περιοδικά. Το 1870 η Αιμιλία Κτενά-Λεονηάδα εκδίδει την «Ευρυδίκη», το 1865 η Πηνελόπη Λαζαρίδου τη «Θάλεια» κ.α. Η Σαπφώ Λεοντιάς, φωτισμένη παιδαγωγός, αγωνίζεται για τη διεύρυνση της εκπαίδευσης των νέων γυναικών. Πρότεινε δε την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στη στοιχειώδη εκπαίδευση. Η Σωτηρία Αλιμπέρτη συγκροτεί τον Σύλλογο «Εργάνη Αθηνά» το 1896 και εκδίδει το περιοδικό «Πλειάς».
Την περίοδο από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι περίπου τα μέσα του 20ού τη σφραγίζει η παρουσία και η δράση της Καλλιρόης Παρρέν-Σιγανού. Δασκάλα η ίδια, αλλά και συνειδητή φεμινίστρια όπως η ίδια δηλώνει, εκδίδει το 1887 την «Εφημερίδα των Κυριών», για 30 χρόνια.
Συνειδητοποιεί πολύ γρήγορα ότι δεν αρκεί η προσωπική-ατομική συμβολή κάποιων γυναικών για την αλλαγή της θέσης των γυναικών. Πιστεύει στη μαζική δραστηριοποίηση και διεκδίκηση, και προσπαθεί να ενεργοποιήσει τις πολλές γυναίκες. Πιστεύει στην εργασία των γυναικών, στο ενδιαφέρον τους για την πολιτική. Διεκδικεί τα αιτήματά τους και προσπαθεί να αλλάξει τη νοοτροπία τους.
Τα θέματα που δημοσιεύει στην «Εφημερίδα των Κυριών» είναι ακόμη επίκαιρα, όπως π.χ. το άρθρο της για την κατάσταση των γυναικείων φυλακών της Αθήνας. Το 1896 δημιουργεί την Ένωσιν Ελληνίδων. Το 1900 δημοσιεύει το βιβλίο-μυθιστόρημα «Η χειραφετημένη».
Συνειδητοποιεί πολύ γρήγορα ότι δεν αρκεί η προσωπική-ατομική συμβολή κάποιων γυναικών για την αλλαγή της θέσης των γυναικών. Πιστεύει στη μαζική δραστηριοποίηση και διεκδίκηση, και προσπαθεί να ενεργοποιήσει τις πολλές γυναίκες. Πιστεύει στην εργασία των γυναικών, στο ενδιαφέρον τους για την πολιτική. Διεκδικεί τα αιτήματά τους και προσπαθεί να αλλάξει τη νοοτροπία τους.
Τα θέματα που δημοσιεύει στην «Εφημερίδα των Κυριών» είναι ακόμη επίκαιρα, όπως π.χ. το άρθρο της για την κατάσταση των γυναικείων φυλακών της Αθήνας. Το 1896 δημιουργεί την Ένωσιν Ελληνίδων. Το 1900 δημοσιεύει το βιβλίο-μυθιστόρημα «Η χειραφετημένη».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αγώνας των γυναικών να σπουδάσουν στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Το «Καποδιστριακό», όπως ονομάζεται, άνοιξε το 1837 μόνο όμως για τον αντρικό πληθυσμό, χωρίς αυτός ο όρος να δηλώνεται στο διάταγμα «Περί συστάσεως του Πανεπιστημίου».
Το 1879 γίνονται οι πρώτες απόπειρες μαθητριών να εγγραφούν στο Πανεπιστήμιο. Απορρίπτονται. Το 1890 γίνεται δεκτή η πρώτη φοιτήτρια, Ιωάννα Στεφανόπολι, στη Φιλοσοφική Σχολή. Το 1894 «ανοίγει» και η Σχολή Καλών Τεχνών για τις γυναίκες. Η Μαριάνθη Δρακονταείδη είναι η πρώτη. Το 1896 αποφοιτούν με «άριστα» από την Ιατρική Σχολή οι αδελφές Αγγελική και Αλεξάνδρα Παναγιωτάτου. Η Αγγελική Παναγιωτάτου αναγορεύεται -και είναι η πρώτη- υφηγήτρια. Ο αριθμός των φοιτητριών κατά χρόνο και σχολή διατηρείται μονοψήφιος μέχρι το 1919.
Το 1879 γίνονται οι πρώτες απόπειρες μαθητριών να εγγραφούν στο Πανεπιστήμιο. Απορρίπτονται. Το 1890 γίνεται δεκτή η πρώτη φοιτήτρια, Ιωάννα Στεφανόπολι, στη Φιλοσοφική Σχολή. Το 1894 «ανοίγει» και η Σχολή Καλών Τεχνών για τις γυναίκες. Η Μαριάνθη Δρακονταείδη είναι η πρώτη. Το 1896 αποφοιτούν με «άριστα» από την Ιατρική Σχολή οι αδελφές Αγγελική και Αλεξάνδρα Παναγιωτάτου. Η Αγγελική Παναγιωτάτου αναγορεύεται -και είναι η πρώτη- υφηγήτρια. Ο αριθμός των φοιτητριών κατά χρόνο και σχολή διατηρείται μονοψήφιος μέχρι το 1919.
Δεν είναι όμως μόνο οι μορφωμένες γυναίκες που διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Το 1892 οργανώνεται η πρώτη απεργία εργατριών στο εργοστάσιο «Ρετσίνα». Διαμαρτύρονται για τη μείωση των ημερομισθίων τους.
Το 1896 στην Αθήνα οργανώνονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες στους οποίους απαγορεύεται η συμμετοχή αθλητριών.
Το 1898, στο γύρισμα του αιώνα, οργανώνεται στο Αγρίνιο το Α’ Γυναικείο Συνέδριο των Ελληνίδων.
Η «Ιστορία της Ελληνίδος από το 1600 μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα» γράφεται από την Καλλιρόη Παρρέν το 1903.
Το 1922 η Αύρα Θεοδωροπούλου ιδρύει την «Εσπερινή Εμπορική Σχολή θηλέων». Δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να μορφωθούν.
Το 1928 δημοσιεύεται το «Μανιφέστο των Γυναικών της Μακεδονίας».
Οι γυναίκες του προσφυγικού πληθυσμού, καθώς και οι Εβραίες της Θεσσαλονίκης δημιουργούν τους δικούς τους συλλόγους.
Το πρώτο κόμμα που εντάσσει το αίτημα για γυναικεία ψήφο στο πρόγραμμά του είναι το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας. Στις εκλογές του 1920 ένα από τα συνθήματά του είναι: «Σφυρί, δρεπάνι και ψήφος στο φουστάνι».
Το 1896 στην Αθήνα οργανώνονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες στους οποίους απαγορεύεται η συμμετοχή αθλητριών.
Το 1898, στο γύρισμα του αιώνα, οργανώνεται στο Αγρίνιο το Α’ Γυναικείο Συνέδριο των Ελληνίδων.
Η «Ιστορία της Ελληνίδος από το 1600 μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα» γράφεται από την Καλλιρόη Παρρέν το 1903.
Το 1922 η Αύρα Θεοδωροπούλου ιδρύει την «Εσπερινή Εμπορική Σχολή θηλέων». Δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να μορφωθούν.
Το 1928 δημοσιεύεται το «Μανιφέστο των Γυναικών της Μακεδονίας».
Οι γυναίκες του προσφυγικού πληθυσμού, καθώς και οι Εβραίες της Θεσσαλονίκης δημιουργούν τους δικούς τους συλλόγους.
Το πρώτο κόμμα που εντάσσει το αίτημα για γυναικεία ψήφο στο πρόγραμμά του είναι το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας. Στις εκλογές του 1920 ένα από τα συνθήματά του είναι: «Σφυρί, δρεπάνι και ψήφος στο φουστάνι».
Έπειτα από όλο αυτόν τον αγώνα έρχεται, κατά κάποιο τρόπο, η δικαίωση. Στο Σύνταγμα της Α’ Ελληνικής Δημοκρατίας το 1927 αναγνωρίζεται η ισότητα των φύλων ενώπιον του νόμου και ανοίγει ο δρόμος για την αναγνώριση δια νόμου των πολιτικών δικαιωμάτων στον γυναικείο πληθυσμό. Γεννιούνται ελπίδες. Η νομοθετική ρύθμιση που θα ακολουθήσει όμως –το 1930- θα απογοητεύσει τις γυναίκες με τους όρους που θέτει: Α) Να είναι πάνω από 30 χρόνων. Β) Να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Γ) Περιορίζεται μόνο στο δικαίωμα του εκλέγειν, όχι και του εκλέγεσθαι. Η Στατιστική Υπηρεσία κατέγραψε το 65% των γυναικών ως αναλφάβητες.
Του Βασίλη Δικαιουλάκου – Φυσικού
από την “Ελευθερία”
Του Βασίλη Δικαιουλάκου – Φυσικού
από την “Ελευθερία”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου